ζωγραφίζοντας το όραμα της ομάδας – Αλέξανδρος, Ελισάβετ, Αγγέλα, Γιάννης, Δέσποινα, Κατερίνα, Κώστας, Λένα, Βαγγέλης
Την Τρίτη που μας πέρασε κάναμε την πρώτη συνάντηση της χρονιάς με το θεραπευτικό προσωπικό της Αυλής του Κόσμου. Για δεύτερη χρονιά, η Λένα Ασλανίδου κι εγώ, μια Τρίτη το μήνα, ανηφορίζουμε την εθνική και πάμε στο Περιστέρι, στο Κέντρο Ημέρας ‘Αυλή του Κόσμου’ του Κέντρου Παιδιού και Εφήβου. Σε αυτές τις μηνιαίες συναντήσεις εξερευνούμε την ατμόσφαιρα στην ομάδα, θέματα που προκύπτουν στη συνεργασία. Αναζητούμε και τις συνδέσεις όλων όσων συμβαίνουν μέσα στην ομάδα με το ευρύτερο πλαίσιο (Κέντρο Ημέρας, οικογένειες, γειτονιά, κοινωνία). Κάθε φορά φεύγω σκεφτική και πιο πλούσια. Και με εκτίμηση για το μεράκι αυτής της ομάδας.
Επανεκδίδονται σε ηλεκτρονική μορφή τα παλιά τεύχη του Journal of Process Oriented Psychology (1989-2004).
Το πρώτο τεύχος που επανεκδίδεται είναι το τεύχος Vol.6, Νο.1 που εκδόθηκε το 1994 με θέμα τις ακραίες καταστάσεις συνείδησης. Μπορείτε να κατεβάσετε τα άρθρα σε μορφή ηλεκτρονικών αρχείων (pdf).
Μπορείτε να διαβάσετε για την ιστορία του περιοδικού εδώ και την ιστορία της επανέκδοσης του και τα μελλοντικά σχέδια γι’ αυτό εδώ.
Γιατί κατά τη γνώμη μου, το να μην κάνουμε τίποτα, ενώ χρειάζεται να κάνουμε, είναι το πιο βίαιο πράγμα που μπορεί να κάνει κάποιος για τον εαυτό του και για το περιβάλλον του. Το να μην κάνουμε είναι βίαιο. Και αν ευσταθεί όλη αυτή η κατηγορία προς την ψυχίατρο του Δρομοκαϊτειου και όποιον άλλον εμπλέκεται, αυτό έγινε: Δεν έκαναν τίποτα. Άρα, έγιναν βίαιοι
Η κλινικός ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια Ελένη Νίνα μιλά στην δημοσιογράφο και σύμβουλο ανθρωπίνων σχέσεων Κρυσταλία Πατούλη με αφορμή στο πρόσφατο εξιτήριο θανάτου σε άστεγο και ψυχικά ασθενή.
Κρ.Π.: Τι έχεις να σχολιάσεις για τον 44χρονο ψυχικά ασθενή που πήδηξε στο κενό από παράθυρο του Ξενώνα Αστέγων του Δήμου Αθηναίων, αφού πριν είχε εκδιωχθεί από το «Δρομοκαΐτειο» με απόφαση δύο ψυχιάτρων, όπου μία εξ αυτών φέρεται μάλιστα ότι αποφάνθηκε «να φύγει να πάει να δουλέψει και να τα αφήσει αυτά!», ενώ είχε πάει εκεί με παραπεμπτικό από το Αιγινήτειο;
Ελ.Ν.: Οι επιστήμονες γενικότερα, πόσo μάλλον στο χώρο της Υγείας και της Ψυχικής Υγείας, πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί και στις διαγνώσεις και στην πρακτική τους, και βεβαίως να ακολουθούν τον κώδικα ηθικής δεοντολογίας τους. Η επιστήμη εδώ και δεκαετίες ανταγωνίζεται τη θρησκεία. Η επιστήμη είναι ο μόνος θεσμός που μπορεί να διεκδικήσει το τίτλο της αυθεντίας. Όμως η αυθεντία και η απολυτότητα υποδεικνύουν την ακαμψία μας. Άρα αυτό που πρέπει να μας ενδιαφέρει ως επιστήμονες, είναι να προσπαθούμε να κάνουμε όσο καλύτερα μπορούμε τη δουλειά μας και με ενσυναίσθηση να σκύβουμε πάνω στην ιστορία και την ύπαρξη του άλλου. Οι άνθρωποι έχουμε ανάγκη από καλούς επιστήμονες και καλούς ανθρώπους. Όπως είπε ο Γκάντι: δεν πρέπει να υπάρχει η επιστήμη χωρίς την ανθρωπιά. Γιατί ο πλησίον δεν είναι αντικείμενο, δεν είναι πράγμα. Οπότε θα έλεγα ότι καλό είναι κάθε φορά που συμβαίνουν ανάλογα γεγονότα, να σταματάμε για λίγο και να στοχαζόμαστε.
Ας αφήσουμε τα αισθήματα προσωπικής ηθικής αγανάκτησης, ιδίως όταν είμαστε από την πλευρά των «υγειών, αξιοπρεπών, δυνατών και στεγασμένων», που συχνά είναι εφήμερα ή και υποκριτικά και ας δούμε μέσα μας μήπως κουβαλάμε ακαμψία και αναλγησία ως προς την ύπαρξη του άλλου. Και ας κάνουμε κάτι γι’ αυτό! Γιατί κατά τη γνώμη μου, το να μην κάνουμε τίποτα, ενώ χρειάζεται να κάνουμε, είναι το πιο βίαιο πράγμα που μπορεί να κάνει κάποιος για τον εαυτό του και για το περιβάλλον του. Το να μην κάνουμε είναι βίαιο. Και αν ευσταθεί όλη αυτή η κατηγορία προς την ψυχίατρο του Δρομοκαϊτειου και όποιον άλλον εμπλέκεται, αυτό έγινε: Δεν έκαναν τίποτα. Άρα, έγιναν βίαιοι. Δεν μπορώ να κρίνω εκ των προτέρων τους ψυχιάτρους γι’ αυτά που φέρεται ότι είπαν, αλλά εάν αποδειχθεί ότι έτσι συνέβη, τότε θα πω ότι η στάση τους ήταν απάνθρωπη. Αλλά γι’ αυτό θα αποφανθεί η Δικαιοσύνη.
Κρ.Π.: Και εάν υπήρχε όντως παραπεμπτικό από συναδέλφους τους, για άμεση νοσηλεία, παρακολούθηση και διερεύνηση, με διάγνωση «κατάθλιψη, ψυχωσική συνδρομή και νοητικές διαταραχές», τότε άν κάποιος είπε «να φύγει να πάει να δουλέψει και να τα αφήσει αυτά!» χρήζει ο ίδιος νοσηλεία… Οπότε, αναρωτιέμαι, δεν θα έπρεπε κυρίως οι ειδικοί της Ψυχικής Υγείας να έχουν κάνει και οι ίδιοι ψυχοθεραπεία; Δηλαδή οι ειδικοί θεράποντες δεν θα έπρεπε να ειδικεύονται σε κάποια ψυχοθεραπεία, άρα να κάνουν και οι ίδιοι ψυχοθεραπεία, όπως και να εποπτεύονται για την άσκηση του λειτουργήματός τους, όπως συμβαίνει με τους ψυχοθεραπευτές;
Ελ.Ν.: Θα συμφωνήσω μαζί σου, ότι καλό θα ήταν όλοι όσοι ασχολούνται με την Ψυχική Υγεία να έκαναν ψυχοθεραπεία. Και όλοι μας. Αλλά, δεν είναι υποχρεωτικό. Όμως κανονικά θα έπρεπε να περνούν όλοι από ψυχοθεραπεία, ιδίως οι άνθρωποι που ασχολούνται με το χώρο της Ψυχικής Υγείας. Και αν δεν περνούν από ψυχοθεραπεία, τουλάχιστον να περνούν από συμβουλευτική ως προς την άσκηση του ρόλου τους.
Κρ.Π.: Οι εδικοί οι οποίοι εργάζονται σε αυτόν τον χώρο και έρχονται σε επαφή καθημερινά με προβλήματα, ψυχικά τραύματα και ψυχικές διαταραχές, τόσων ανθρώπων, κινδυνεύουν να τραυματιστούν δευτερευόντως, άρα χρειάζονται και συνεχή ψυχική υποστήριξη και συνεχή εποπτεία;
Ελ.Ν.: Η εποπτεία, ακριβώς, έχεις πάρα πολύ δίκιο, είναι κάτι που επίσης συχνά δεν υπάρχει στις δομές της Ψ.Υ., όπως δεν υπάρχει και σε ανθρώπους που αυτοαποκαλούνται ψυχοθεραπευτές, οι οποίοι επειδή δεν έχουν τελειώσει κάποια εκπαίδευση δεν παίρνουνκαι εποπτεία, οπότε είναι επικίνδυνοι. Και επίσης όσοι εργάζονται σε αυτούς τους χώρους, κινδυνεύουν όπως είπες να πάθουν το λεγόμενο burn out (να καούν όπως λέμε), αλλά και να περάσουν σε malpractice (σε κακή άσκηση, δηλαδή, του επαγγέλματός τους).
Κρ.Π.: Εδώ μιλάμε για πιθανό έγκλημα. Αυτοκτόνησε ο άνθρωπος.
Ελ.Ν.: Μιλάμε για παραμέληση σε βαθμό κακουργήματος. Ακριβώς.
Κρ.Π.: Επίσης, οι άνθρωποι που έχουν ψυχικά προβλήματα, δεν έχουν ξαφνικά φυτρώσει… στον κόσμο.
Ελ.Ν.: Ναι. Είναι μέλη ενός συνόλου. Οικογένειας, αλλά και κοινωνικού συνόλου. Δεν μπορούμε να πούμε ότι το περιβάλλον δημιουργεί την όποια διαταραχή αλλά μπορούμε να πούμε σε τι συμβάλλει. Και συμβάλλει τα μάλα το οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον!
Κρ.Π.: Το περιβάλλον όμως που έχει έστω μόνο συμβάλλει, εκτός από τις περιπτώσεις στις οποίες έχει και δημιουργήσει τα προβλήματα ενός ανθρώπου, βλέπουμε ότι σε κάποιες περιπτώσεις, αν όχι σε όλες, αποπέμπει αυτόν τον άνθρωπο. Τον αντιμετωπίζει ως αποδιοπομπαίο τράγο. Έχουμε γυρίσει πίσω στην ιστορία;
Ελ.Ν.: Θα έλεγα ότι δεν έχουμε γυρίσει πίσω. Γιατί δεν έχουμε προχωρήσει, για να γυρίσουμε. Γιατί ο πολιτισμός, προχωράει πολύ αργά! Άρα, δεν έχουμε προχωρήσει. Γι’ αυτό και πάντα η ψυχική νόσος ήταν και είναι στίγμα. Ο ψυχικά πάσχων είναι βάρος για τους συγγενείς που συχνά θέλουν να το ξεφορτωθούν ή να το κρύψουν. Όσο αφορά δε το σύστημα Υγείας, ο ψυχικά πάσχων είναι ο τελευταίος τροχός της αμάξης. Πριν από μερικούς αιώνες οι ψυχικά ασθενείς θεωρούνταν δαιμονισμένοι, αλυσοδένονταν και βασανίζονταν για να απαλλαχτούν από το… κακό. Μέχρι πρόσφατα κακοποιούνταν. Έως και σήμερα, συχνά παραμελούνται, προσβάλλονται, υβρίζονται.Τους κρύβουν, εγκαταλείπονται, και πάλι κακοποιούνται… Είναι λοιπόν ο τελευταίος τροχός της αμάξης στο χώρο της περίθαλψης, της παρέμβασης, της πρόληψης και της μέριμνας. Το ίδιο και οι θεράποντες! Ασθενείς και θεράποντες του χώρου της Ψυχικής Υγείας αντιμετωπίζονται συχνά ως …κακομαθημένοι και η μέριμνα για την Ψυχική Υγεία από ειδικούς, θεωρείται ακόμα και στις μέρες μας είδος πολυτελείας.
Η κόλαση της Λέρου, είναι ακόμα νωπή. Οι όποιες αλλαγές στο χώρο της Ψυχικής Υγείας έχουν έρθει μέσα από πολλή προσπάθεια και συχνά με αποκλειστική πρωτοβουλία θεράποντων, χωρίς τη στήριξη της πολιτείας. Οι ψυχικά ασθενείς και οι ειδικοί θεράποντες ζουν στα όρια της πολιτείας. Το σύστημα νοσηλείας δεν έχει αλλάξει από το 1992 που ψηφίστηκε επιτέλους ο νόμος για τα δικαιώματα των ψυχικά ασθενών. Βέβαια το νόμο δεν τον εφαρμόζουν –και οι ειδικοί- έτσι όπως θα έπρεπε, με αποτέλεσμα και πάλι, πολλοίασθενείς να βρίσκονται συχνά στο δρόμο.
Η περίφημη Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση παρουσιάζει πολλά κενά στην πρακτική της, οπότε, όποιος έχει χρήματα και συγγενείς που ενδιαφέρονται να απολαμβάνει ανθρώπινες συνθήκες, ενώ οι υπόλοιποι να οδηγούνται στο δρόμο. Και οι ειδικοί της Ψυχικής Υγείας, είναι οι πιο κακοπληρωμένοι και αυτοί που αντιμετωπίζονται ως είδος πολυτελείας. Είναι απαραίτητος ο χειρουργός, αλλά δεν είναι απαραίτητος ο θεράπων στην Ψυχική Υγεία!
Μπορούμε να απασχολήσουμε, να προσλάβουμε πολύ λιγότερους, να τους εξασφαλίσουμε κακές συνθήκες, να μην προστατεύσουμε το χώρο της Ψυχικής Υγείας, ούτε τους πάσχοντες, να μην ασχοληθούμε με την πρόληψη… Έχουν γίνει τεράστιες καμπάνιες –ευτυχώς!- για τον καρκίνο, για τα ναρκωτικά, για τον ετήσιο έλεγχο σωματικής υγείας, αλλά δεν έχει γίνει καμία καμπάνια για θέματα Ψυχικής Υγείας. Δηλαδή η πρόληψη, σε θέματα Ψυχικής Υγείας, δεν υφίσταται σε αυτή τη χώρα! Υπάρχουν κάποια μηνύματα που αφορούν την ενδοοικογενειακή βία, ή το μπούλινγκ που έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις, ή για τις γυναίκες και τα παιδιά που κακοποιούνται, ή για ζητήματα διατροφικών διαταραχών, αλλά τα προβάλλουν αργά συνήθως τη νύχτα, ενώ αυτό θα έπρεπε να είναι συχνότερο και να αφορά πλήθος άλλων θεμάτων: Να υπάρχει ενημέρωση για θέματα, όπως η παιδοφιλία, ή θέματα που αφορούν τις ψυχικές διαταραχές, ή ποιες είναι οι ενδείξεις που θα πρέπει να οδηγήσουν τους συγγενείς ή τον ίδιο τον πάσχοντα σε έναν ειδικό(π.χ. η ένταση, η διάρκεια και η συχνότητα ενός συμπτώματος). Δυστυχώς όμως, συχνά οι περισσότεροι αφήνουν ένα πρόβλημα ή μία κατάσταση να φτάσει στο απροχώρητο και μετά –στην καλύτερη περίπτωση- απευθύνονται σε ειδικό.
Κρ.Π.: Μπορείς να πεις λίγα λόγια για το τί είναι ψυχολογία;
Ελ.Ν.: Η ψυχολογία είναι μία ακαδημαϊκή και εφαρμοσμένη επιστήμη, που ασχολείται με την επιστημονική μελέτη του ανθρώπου ως προς τις λειτουργίες του οργανισμού του που σχετίζονται με συμπεριφορές σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Ο τελικός στόχος είναι να ωφελήσει το άτομο αλλά και την κοινωνία, στην εξεύρεση λειτουργικών τρόπων συμπεριφοράς και διαβίωσης. Η ψυχολογία επίσης ερευνά όχι μόνο τις λειτουργίες και τη συμπεριφορά των ανθρώπων αλλά και των ζώων, κυρίως των ανώτερων θηλαστικών.
Κρ.Π.: Για όσους δεν γνωρίζουν σχετικά, ή είναι παραπληροφορημένοι, μπορείς να πεις για τις ειδικότητες των θεραπόντων που υπάρχουν στο χώρο της Ψυχικής Υγείας;
Κρ.Π.: Με την ευκαιρία, θα ήθελες να πεις και για το τι είναι η ψυχοθεραπεία;
Ελ.Ν.:Η ψυχοθεραπεία ως εξειδίκευση ασχολείται και παρεμβαίνει σε α) Άλυτες συγκρούσεις που μπορεί να φέρει ένας άνθρωπος, και β) σε τραύματα που έχουναπειλήσει τη συγκρότηση του ανθρώπουκαι έχουν διαταράξει τον τρόπο σχετίζεσθαι με τον εαυτό και τους άλλους.
Είναι προσανατολισμένη στον θεραπευόμενο και πραγματώνεται μέσω της θεραπευτικής σχέσης. Εμπλέκει δηλαδή και τον ψυχοθεραπευτή και τον ψυχοθεραπευόμενο σε συνεχή διορθωτική αλληλεπίδραση. Επίσης, η ψυχοθεραπεία μπορεί να είναι παρεμβατική ή όχι, και να χρησιμοποιεί τεχνικές ή όχι. Στην διαδικασία της ψυχοθεραπείας ο ψυχοθεραπευόμενος μιλά για τα βιώματα, τις εμπειρίες ζωής του, τα συναισθήματα και τις σκέψεις του. Και θα μπορούσαμε να πούμε ότι επιλέγει ένα λειτουργικό γι’ αυτόν τρόπο σκέψης που δεν προσφέρει έτοιμες λύσεις, αλλά βοηθά στην οργάνωση και στη σύνθεση των πληροφοριών.
Επιπλέον, προτρέπει τον κάθε άνθρωπο να συμμετάσχει ενεργά σε ότι γίνεται μέσα του και γύρω του, και αυτό επιτυγχάνεται μέσα από τη συνεργασία με τον ψυχοθεραπευτή του ή μέσα από τη συνεργασία με τον ψυχοθεραπευτή και με τους άλλους μαζί εάν είναι σε ομάδα. Έτσι η ψυχοθεραπεία επιτρέπει την ευρύτερη ενεργοποίηση του ψυχισμού του θεραπευόμενου και ως προς τον εαυτό του αλλά και ως προς το κοινωνείν, να γίνει δηλαδή ενεργός πολίτης και …του εαυτού του και ενός συνόλου.
Κρ.Π.: Πώς γίνεται κάποιος ψυχοθεραπευτής;
Ελ.Ν.: Η ψυχοθεραπεία είναι μία εξειδίκευση που κάποιος ακολουθεί μετά το βασικό πτυχίο της ψυχιατρικής και της ψυχολογίας, καθώς επίσης καιμετά το βασικό πτυχίο που παίρνουν οι κοινωνικοί λειτουργοί αλλά και οι επιστήμονες ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών. Η διάρκεια της εξειδίκευσης στην ψυχοθεραπεία είναι τουλάχιστον πέντε χρόνια, και περιλαμβάνει προσωπική ψυχοθεραπεία, η οποία πρέπει να πούμε ότι δεν σταματάει και ποτέ. Δηλαδή, κατά διαστήματα οι ειδικοί ξαναμπαίνουν σε προσωπική ψυχοθεραπεία. Επίσης περιλαμβάνει θεωρητική κατάρτιση, πρακτική εξάσκηση, και εποπτεία πάνω σε περιστατικά.
Κρ.Π.: Η εξειδίκευση αυτή όμως παρέχεται από ινστιτούτα εκπαίδευσης πιστοποιημένα από έγκυρους διεθνείς οργανισμούς και μόνον.
Ελ.Ν.: Ακριβώς. Τα ινστιτούτα εκπαίδευσης και οι ψυχοθεραπευτές ανήκουν σε εταιρείες, συλλόγους, ομοσπονδίες, Ευρωπαϊκούς και Διεθνείς οργανισμούς. Οι ψυχοθεραπευτές εγγράφονται αφού έχουν ολοκληρώσει το πρόγραμμα της εξειδίκευσής τους, επαναλαμβάνω, μετά το βασικό πτυχίο. Στην Ελλάδα υπάρχουν επιστημονικές εταιρείες, σύλλογοι και ομοσπονδίες που ανήκουν οι πιστοποιημένοι ψυχοθεραπευτές. Επίσης υπάρχει Εθνική Εταιρεία Ψυχοθεραπείας Ελλάδος (ΕΕΨΕ), που σεβόμενη την αυτονομία των εταιρειών και των συλλόγων είναι το κεντρικό όργανο των Ψυχοθεραπευτών στην Ελλάδα. Όσοι επιθυμούν να απευθυνθούν σε ψυχοθεραπευτές, μπορούν να ενημερώνονται για το ποιος είναι έγκυρος και πιστοποιημένος ψυχοθεραπευτής από το σάιτ της ΕΕΨΕ. Όλοι οι ψυχοθεραπευτές είμαστε υποχρεωμένοι να ακολουθούμε τον κώδικα ηθικής δεοντολογίας που εξασφαλίζει προστασία στον ψυχοθεραπευόμενο.
Δυστυχώς όμως στην Ελλάδα, δεν υπάρχει νομική κατοχύρωση της εξειδίκευσης του ψυχοθεραπευτή.Και σε κάποια άλλα κράτη της Ευρώπης συμβαίνει το ίδιο, αλλά σχεδόν όλα κλείνουν το θέμα της νομικής κατοχύρωσης της εν λόγω εξειδίκευσης. Στην Ελλάδα ούτε καν έχει ξεκινήσει. Όσοι ανήκουν στα επαγγέλματα Ψυχικής Υγείας, παίρνουν άδεια ασκήσεως επαγγέλματος με το βασικό τους πτυχίο, αλλά όχι νομική κατοχύρωση για την εξειδίκευση του ψυχοθεραπευτή, αν είναι ψυχοθεραπευτές, και αυτό παρ’ όλες τις προσπάθειές μας και τα διαβήματά μας προς το Υπουργείο Υγείας, που σε λίγο θα κλείσουν έναν αιώνα! Το παραπάνω ανοιχτό ζήτημα, έχει ως αποτέλεσμα, ότι πάνω σε αυτό το κενό του νόμου λειτουργούν άνθρωποι που αυτοονομάζονται ψυχοθεραπευτές χωρίς να πληρούν τις προδιαγραφές και είναι κίνδυνος για τη δημόσια υγεία και για όποιον απευθύνεται σε αυτούς.
Κρ.Π.: Και οι όποιοι μπορεί να έχουν πτυχία ψυχολόγου ή ψυχιάτρου;
Ελ.Ν.: Οι οποίοι μπορεί να έχουν πτυχίο ψυχολογίας ή ψυχιατρικής ή ανθρωπιστικών – κοινωνικών επιστημών, αλλά δεν έχουν την απαραίτητη εξειδίκευση.Πράγμα απαράδεκτο για την ασφάλεια και την προστασία του πολίτη που απευθύνεται σε αυτούς. Ακόμα χειρότερα, υπάρχουν και άνθρωποι που αυτοονομάζονται ψυχοθεραπευτές, μετά από μια σειρά π.χ. «σεμιναρίων», και ούτε καν έχουν βασικό πτυχίο, που είναι ακόμη πιο επικίνδυνο!
Κρ.Π.: Άρα, τι θα πρέπει να κάνουν οι πολίτες που απευθύνονται σε κάποιον για ψυχοθεραπεία;
Ελ.Ν.:Πρέπει να είναι πάρα πολύ προσεκτικοί και να ζητούν από τον ίδιο την άδεια εξασκήσεως επαγγέλματος, εφόσον ανήκει σε επάγγελμα Ψυχικής Υγείας, ή τους τίτλους του εάν ανήκει σε σχολή ανθρωπιστικών ή κοινωνικών επιστημών, και επιπλέον, όπως είπα πριν, να απευθύνονται στο σάιτ της ΕΕΨΕ για να δουν εάν περιλαμβάνεται στις λίστες εξειδικευμένων ψυχοθεραπευτών, και γενικά στις λίστες των επιστημονικών εταιρειών που ανήκει. Εδώ θέλει πάρα πάρα πολύ προσοχή, από τους ίδιους τους ανθρώπους που θέλουν να ξεκινήσουν ψυχοθεραπεία. Και μακάρι στο μέλλον να καρποφορήσουν τα διαβήματά μας προς το Υπουργείο Υγείας, και να κλείσει και στην Ελλάδα, η νομική κατοχύρωση της εξειδίκευσης του ψυχοθεραπευτή.
Κρ.Π.: Επίσης, ένας έγκυρος ψυχοθεραπευτής, δεν θα πρέπει να εξηγεί στους ανθρώπους που τον επισκέπτονται τι ειδίκευση ακριβώς έχει, και τι τίτλους σπουδών;
Ελ.Ν.: Ναι, οφείλει να αναφέρεται στους τίτλους του όπως και στην εξειδίκευσή του.
Κρ.Π.: Επειδή ακούμε να λένε πολλοί τη φράση «εγώ θέλω να αντιμετωπίσω τα προβλήματά μου μόνος μου και δεν θέλω να ζητήσω βοήθεια». Και απέναντι στην ψυχοθεραπεία συνήθως υπάρχει είτε μία μυθολογία είτε μία δαιμονοποίηση, που δεν συμβαδίζουν με την πραγματικότητα. Τι έχεις να πεις;
Ελ.Ν.:Ο άνθρωπος ο οποίος δεν αισθάνεται καλά, ή τον βλέπουν οι άλλοι ότι δεν είναι καλά, θεωρούν και θεωρεί ότι είναι αποτυχημένος και αδύναμος αν δεν τα βγάλει πέρα μόνος του. Οπότε κάνει μία άσκηση δύναμης και ελέγχου, συχνά αποτυχημένη, πάνω στα συμπτώματά του, με αποτέλεσμα να βαθαίνει το πρόβλημα.
Κρ.Π.: Μήπως θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε, ότι δεν μπορεί να λύσει κανείς τα προβλήματά κάποιου άλλου; Δηλαδή, δεν είναι Θεός, κανείς ψυχοθεραπευτής, άρα δεν μπορεί να τον βοηθήσει με την έννοια της βοήθειας που εννοούν οι περισσότεροι.
Ελ.Ν.: Γι’ αυτό ανέφερα πριν ότι δεν προσφέρει κανένας ψυχοθεραπευτής έτοιμες λύσεις, ούτε απαντήσεις σε όλα. Δεν είμαστε αυθεντίες. Δουλεύουμε μαζί με τον ψυχοθεραπευόμενο, και με το σύστημα (οικογενειακό, κοινωνικό) που ανήκει, ώστε ο ίδιος να οδηγηθεί σε λειτουργικές λύσεις, στάσεις, αποφάσεις, για τη ζωή του και το περιβάλλον του. Ο ψυχοθεραπευτής συνεργάζεται με τον ψυχοθεραπευόμενο, σε μία διορθωτική αλληλεπίδραση στο εδώ και τώρα, αλλά και δουλεύοντας ως προς το σύστημα που ανήκει ο ψυχοθεραπευόμενος, ώστε να βρεθεί μία λειτουργική στάση ως προς τον εαυτό και το περιβάλλον.
Κρ.Π.: Είναι και σαν να εξελίσσεται μέσα σε αυτή τη διαδικασία, όπως και να αναπτύσσεται περισσότερο, η συναισθηματική νοημοσύνη του ψυχοθεραπευόμενου, ώστε να μπορεί να διαχειριστεί τα διάφορα προβλήματα ή τις πιέσεις που αντιμετωπίζει (έστω και μόνο σε έναν τομέα της ζωής του) με έναν λειτουργικό και όχι αυτοκαταστροφικό ή και καταστροφικό για τους άλλους τρόπο;
Ελ.Ν.: Ναι, ακριβώς.
Κρ.Π.: Επίσης βλέπουμε κατά κόρον σε ταινίες να πηγαίνουν άνθρωποι για ψυχοθεραπεία σε γνωστούς ή φίλους των φίλων ή συγγενών τους. Αυτό δεν είναι αντιδεοντολογικό;
Ελ.Ν.: Ναι, δεν δεχόμαστε ποτέ ανθρώπους που έχουμε φιλική ή συγγενική σχέση μαζί τους. Πρέπει να υπάρχει απόσταση μεταξύ μας, να τηρούνται όρια, π.χ. ο ψυχοθεραπευτής δεν μιλάει για τον εαυτό του, η ψυχοθεραπεία είναι προσανατολισμένη στον ψυχοθεραπευόμενο, και στη σχέση που διαμείβεται με τον ψυχοθεραπευτή στο εδώ και τώρα. Πρέπει να υπάρχει απόσταση και ουδετερότητα με ενσυναίσθηση, όμως. Μια ουδετερότητα με ενσυναίσθηση.
Κρ.Π.: Να πούμε λίγο τι είναι η ενσυναίσθηση;
Ελ.Ν.: Είναι η ικανότητα του ειδικού να μπορεί να συναισθανθεί και να σκύψει με πολύ ανθρωπιά πάνω από την ιστορία και την ύπαρξη του άλλου. Να μπορέσει και να τον συναισθανθεί αλλά και να παραμείνει δίπλα του και όχι να ταυτιστεί μαζί του, ή να προβάλει τα δικά του στον άλλον, όπως συμβαίνει συνήθως σε φιλικές ή οικογενειακές σχέσεις. Γι’ αυτό είπα νωρίτερα ότι ο πλησίον δεν είναι πράγμα. Μας ενδιαφέρει. Εξάλλου ο ένας έχει ανάγκη τον άλλον σ’ αυτή τη ζωή για να προχωρήσει. Μπορεί να μην αγαπιόμαστε, αλλά πρέπει να μάθουμε να συνεργαζόμαστε.
Κρ.Π.: Εδώ ένας άνθρωπος πέθανε άδικα. Και νιώθω ότι έχουμε όλοι κάποιο μερίδιο ευθύνης. Διότι αν η πολιτεία και οι ειδικές δομές της δεν κατάφεραν να τον βοηθήσουν, είμαστε και μεις υπεύθυνοι ως πολίτες αυτής της πολιτείας, και γι’ αυτό χρειάζεται να ευαισθητοποιηθούμε περισσότερο σε αυτά τα θέματα της Ψυχικής Υγείας όπως είπες;
Ελ.Ν.: Ναι. Γι’ αυτό και πραγματικά, χρειάζεται να ευαισθητοποιθούμε αλλά και να διασφαλίσουμε τον ψυχικά ασθενήή τον άνθρωπο γενικά που θέλει να απευθυνθεί κάπου. Γι’ αυτό είναι σημαντικό και το Υπουργείο Υγείας, που είναι υπεύθυνο, επιτέλους να διασφαλίσει και το νόμο, δηλαδή τα δικαιώματα του ασθενούς, αλλά και να δώσει τη νομική κατοχύρωση στην εξειδίκευση των ψυχοθεραπευτών για να προστατευτούν οι πολίτες.
Κρ.Π.: Εδώ όμως, όχι μόνο δεν γίνονται όλα αυτά, αλλά κλείνουν η μία μετά την άλλη οι δομές. Κλείνει όπως λέγεται π.χ. το Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής…
Ελ.Ν.: Όποιος έχει λεφτά και συγγενείς θα έχει περίθαλψη. Οι υπόλοιποι θα βρεθούνε στο δρόμο.
Κρ.Π.: Όταν δεν υπάρχει ευαισθητοποίηση στα θέματα Ψυχικής Υγείας, όταν δεν υπάρχουν οι δομές εκείνες που μπορούν να διασφαλίσουν τα δικαίωματα των ψυχικά πασχόντων, τι σημαίνει αυτό για μία κοινωνία;
Ελ.Ν.: Πριν έλεγα ότι ο πολιτισμός εξελίσσεται πολύ αργά, αν και η τεχνολογία κάνει άλματα. Η επιστήμη πάει με σταθερά βήματα, αλλά ο πολιτισμός αργεί, πάει με πολύ αργά και ασταθή βήματα. Δείχνει λοιπόν ότι έχουμε πάρα πάρα πολύ δρόμο, προκειμένου να κατακτήσουμε την ετυμολογία της λέξεως άνθρωπος, με την έννοια του άνω θρώσκω. Έχουμε πολύ δρόμο ακόμα. Και ευτυχώς που υπάρχουν άνθρωποι που όπως είπα με δική τους πρωτοβουλία, έχουν φέρει αλλαγές οι οποίες είναι ευεργετικές για όλους μας. Από λίγους δυστυχώς εξελίσσεται ο πολιτισμός. Και προσπαθούμε να τους κάνουμε περισσότερους.
Κρ.Π.: Επειδή έχουν κατηγορήσει την ψυχοθεραπεία ότι βγάζει στην κοινωνία συμβιβασμένα …πρόβατα, ή μη αυθεντικούς ανθρώπους, τι έχεις να απαντήσεις;
Ελ.Ν.: Είναι κι αυτός ένας μύθος, γιατί μπερδεύουν το διάλογο με τον προσηλυτισμό. Διότι η ψυχοθεραπεία από ειδικευμένους ψυχοθεραπευτές, επιτρέπει την ενεργοποίηση του ψυχισμού του ανθρώπου, όχι μόνο προς τον εαυτό του αλλά και ως προς το κοινωνείν. Άρα κάνει ενεργούς πολίτες για τον εαυτό τους και για το κοινωνικό σύνολο που ανήκουν. Πολίτες με άποψη. Και όχι του ψυχοθεραπευτή τους την άποψη, γιατί ο ψυχοθεραπευτής τους δεν εκφράζει καν άποψη! Η ψυχοθεραπεία βοηθά τον άνθρωπο να εξελίξει τη σκέψη του για να βρει το λειτουργικό τρόπο να ανήκει σε ένα σύνολο, όντας ο εαυτός του. Και λειτουργικό τρόπο, σημαίνει, έναν τρόπο που να συνεργάζεται προς το κοινωνικό όφελος. Είπες και συ πριν για την συναισθηματική νοημοσύνη…
Κρ.Π.: Δηλαδή να εξελίξει τη σκέψη του σε συνεργασία με τα συναισθήματά του και τα βιώματά του…
Ελ.Ν.: Και να μπορέσει να ελέγξει τα συναισθήματά του, εφόσον πρώτα τα αναγνωρίσει, και να προτάξει τη λογική προκειμένου να βρει έναν λειτουργικό τρόπο να ζήσει ευεργετικά για τον εαυτό του και το περιβάλλον. Είναι, δηλαδή, μία οικολογική σκέψη η ψυχοθεραπεία. Αυτό που ευνοεί είναι η συνεργασία με την έννοια της ενεργής συμμετοχής και όχι μιας συμμετοχής υποταγμένης ως πρόβατο στην άποψη κάποιου άλλου, αλλά να αναπτύξει κανείς τη δική του άποψη στα πράγματα.
Κρ.Π.: Και να αποφασίζει ο ίδιος για τα συναισθήματά του, και όχι αυτά για τον ίδιο. Όπως επίσης, να μην τα συνθλίβει άκαμπτα, προβάλλοντας μόνο τη λογική του, αλλά να τα λαμβάνει υπόψιν, να προσανατολίζεται μέσα από αυτά και να αποφασίζει σε συνεργασία με τη λογική του, αφού όμως τα έχει διαχειριστεί, άρα δεν τα έχει απωθήσει.
Ελ.Ν.: Ακριβώς.
Κρ.Π.: Ως επίλογο, με αφορμή αυτή την αυτοκτονία, τι θα έλεγες;
Ελ.Ν.: Ότι το να μην κάνεις, ενώ χρειάζεται να κάνεις, είναι το πιο βίαιο πράγμα. Το πιο βίαιο πράγμα για τον εαυτό μας και για το περιβάλλον είναι το να μην κάνουμε…
Η προσέγγιση του Processwork εισαγάγει την ιδέα της σημαντικότητας των πολλαπλών διαστάσεων των εμπειριών μας και της ανάγκης να εστιάσουμε την προσοχή μας σε όλες, προκειμένου να καταλύσουμε διεργασίες εσωτερικές, των σχέσεων μας και των ομάδων στις οποίες ανήκουμε.
Όσο αφορά στα σωματικά συμπτώματα, αυτό μεταφράζεται στην ιδέα της ταυτόχρονης και παράλληλης θεώρησής και αντιμετώπισής τους σαν σημάδι ότι το σώμα μας χρειάζεται φροντίδα και ταυτόχρονα ότι το σώμα μας ονειρεύεται.
Η υποκειμενική αίσθηση των σωματικών μας εμπειριών αποτελεί είσοδο στο ονείρεμα του σώματος. Εξερευνώντας αυτήν την διάσταση της εμπειρίας μας, ανακαλύπτουμε περιθωριοποιημένες πτυχές του εαυτού μας και αποκτούμε πρόσβαση στην ολότητα μας.
Αυτή η βιωματική επιμόρφωση απευθύνεται σε θεραπευτές και σύμβουλους αλλά και σε όσους ενδιαφέρονται για μια εισαγωγή στην οπτική και τις τεχνικές της προσέγγισης του Processwork γύρω από τις σωματικά συμπτώματα.
Διαδικαστικά Τόπος: Γιαννάρου 17, Άλιμος (1η Στάση Καλαμακίου, στάση τραμ ‘Πικροδάφνη’) Ώρες:Τετάρτη 6 – 9 μμ Κόστος: 125 €. Αναγνωρίζοντας ότι η οικονομική κρίση έχει επηρεάσει με διαφορετικό τρόπο τον καθένα και την καθεμιά, το κόστος συμμετοχής είναι ενδεικτικό. Η καθεμιά και ο καθένας θα πληρώσει με βάση την οικονομική του δυνατότητα.
Εγγραφή: Για να κλείσετε θέση στείλτε τη Δήλωση Συμμετοχής με φαξ στο 210 9848 912 ή με εμαιλ στη διεύθυνση processworkhub@gmail.com
Η Emma Watson μέσα από το ρόλο της ως Πρέσβυς Καλής Θελήσεων των Ηνωμένων Εθνών μας καλεί σε συστράτευση για την ισότητα των φύλων, μέσα από ένα κίνημα αλληλεγγύης που δημιούργησαν HeForShe, μιλώντας για την ανισότητα που υπάρχει για όλους, το στένεμα των στερεότυπων για όλα τα φύλα και τις συνέπειές της ανισότητας σε όλους μας.
Μας καλεί με ένα τρόπο δικό της, μοναδικό, δείχνοντας πως μια συναισθηματική στάση που αγκαλιάζει όλους μας δεν συνδέεται με την ηλικία αλλά με την πρόσβαση στη σοφία που βρίσκεται μέσα μας…
Το Σάββατο, 27 Σεπτεμβρίου και ώρα 20:30, στο χώρο του Δικτύου “Ακούγοντας Φωνές” (Hearing Voices Network) Αθήνας, στην οδό Τροίας 44 (κοντά στο σταθμό του ηλεκτρικού “Βικτώρια”), θα έχουμε τη χαρά να παρακολουθήσουμε την παράσταση κουκλοθεάτρου της Λίλλιαν Χαριτάκη Άσιμου με τίτλο “κατσαρίδα – ψυχωτική συνδρομή”.
Η παράσταση διάρκειας 25΄ εκτός από ιδιαίτερη εικαστική εμπειρία αποτελεί και μια ευκαιρία να προσεγγίσουμε το φαινόμενο των φωνών και των ασυνήθιστων ψυχικών εμπειριών με τρόπο λιγότερο διανοητικό και περισσότερο συναισθηματικό, μέσω της ασφαλούς μεταφοράς και της ευαισθησίας που χαρακτηρίζει την τέχνη του κουκλοθεάτρου.
Μετά την παράσταση θα συνεχίσουμε τη βραδιά με μουσική και κρασί ή χυμό.
Η είσοδος είναι ελεύθερη, με προαιρετική συνεισφορά για την ενίσχυση του συλλόγου του Δικτύου “Ακούγοντας Φωνές”.
Απόφοιτος του ΚΕΘΕΑ οδηγείται στη φυλακή 22.9.2014
Τον περασμένο Ιούνιο ο Φώτης αποφοίτησε από το θεραπευτικό πρόγραμμα ΚΕΘΕΑ ΝΟΣΤΟΣ. Τέσσερα ολόκληρα χρόνια καθαρός, μακριά από την πιάτσα, τη χρήση, την εγκληματικότητα. Με απόφαση του δικαστηρίου ο Φώτης θα οδηγηθεί τις επόμενες μέρες στις φυλακές της Άμφισσας για να εκτίσει ποινή φυλάκισης τεσσάρων ετών, καθώς το 2006, ενώ ήταν στη χρήση και πριν ενταχθεί στο πρόγραμμα απεξάρτησης, είχε συλληφθεί για κατοχή μικροποσότητας ουσιών. Ο εγκλεισμός του Φώτη τινάζει στον αέρα την επίπονη και πολύχρονη προσπάθειά του για καθαρή ζωή και ισότιμη ένταξη στην κοινωνία.
Δυστυχώς, κατ’ επανάληψη απόφοιτοι του ΚΕΘΕΑ και άλλων θεραπευτικών φορέων έχουν έρθει αντιμέτωποι με τον εγκλεισμό για αδικήματα που διέπραξαν ενώ ήταν εξαρτημένοι. Η αντιμετώπιση των απεξαρτημένων ως κοινών εγκληματιών αγνοεί τα ερευνητικά δεδομένα και την πολύχρονη κλινική εμπειρία διεθνώς που αποδεικνύουν ότι απεξάρτηση σημαίνει αλλαγή τρόπου ζωής, απαγκίστρωση από το φαύλο κύκλο της εξάρτησης και του εγκλήματος, και παραγωγική ένταξη στην κοινωνία. Η διαφύλαξη του δικαιώματος στην απεξάρτηση είναι κοινωνική και ανθρωπιστική αναγκαιότητα που ενισχύει την κοινωνική ένταξη και συνοχή.
Η εξέλιξη αυτή δεν θα έχει αρνητικές συνέπειες μόνο για τον ίδιο το Φώτη. Αποτελεί δυσοίωνο και αποτρεπτικό μήνυμα και για χιλιάδες άλλους χρήστες που αγωνίζονται να σταματήσουν τη χρήση, αποδυναμώνοντας το κίνητρό τους για ένταξη και παραμονή στη θεραπεία. Επιπλέον, ανάλογες αποφάσεις θέτουν πρόσθετα εμπόδια στο έργο των προγραμμάτων απεξάρτησης, τα οποία από την έναρξη της κρίσης δίνουν με μειωμένους πόρους τη δύσκολη μάχη υποστήριξης ενός εξαιρετικά ευάλωτου πληθυσμού οι ανάγκες του οποίου οξύνονται καθημερινά.
Στο Φώτη δεν δόθηκε καν η δυνατότητα κράτησης σε σωφρονιστικό κατάστημα όπου λειτουργεί θεραπευτική κοινότητα, όπως οι φυλακές Κορυδαλλού, στην οποία θα μπορούσε να ενταχθεί, ώστε να υποστηριχθεί η προσπάθειά του να παραμείνει καθαρός σε συνθήκες εγκλεισμού.
Το ΚΕΘΕΑ ζητά από τη δικαιοσύνη να δείχνει το ανθρώπινο πρόσωπό της απέναντι σε όσους ολοκληρώνουν πρόγραμμα απεξάρτησης, εναρμονιζόμενη με το πνεύμα της νέας νομοθεσίας για τα ναρκωτικά, και απευθύνει έκκληση τουλάχιστον για άμεση μεταφορά του Φώτη στις φυλακές Κορυδαλλού, ώστε να ενταχθεί στο πρόγραμμα απεξάρτησης ΚΕΘΕΑ ΕΝ ΔΡΑΣΕΙ, και να απομακρυνθεί ο κίνδυνος υποτροπής του στη χρήση.
Η διάσωση του φυσιολογικού της Έλενας Χατζηγιωργάκη
Ο Allen Frances μας εισάγει στην σημερινή ψυχιατρική προβληματική με ένα αρκετά αιρετικό τρόπο στο βιβλίο του «Η διάσωση του φυσιολογικού» (Τραυλός). Εν έτη 1952, δημοσιεύεται από την Αμερικανική Ψυχιατρική Ένωση για πρώτη φορά το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ι (DMS-I, The Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders I) το οποίο κάλυπτε μια βασική ανάγκη: να αναγνωρισθούν και να ταξινομηθούν οι ψυχικές ασθένειες. Η ανάγκη αυτή ήταν επιτακτική γιατί μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου οι ψυχιατρικές ασθένειες ήταν ένα σύνηθες αίτιο ακαταλληλότητας για θητεία, μια μορφή απώλειας στη μάχη και πηγή συνεχούς ανικανότητας για όσους τελικά επέστρεφαν στο σπίτι τους. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1968, δημοσιεύεται το DMS-II ως μια βελτιωμένη εκδοχή του DMS-I, αλλά και το DMS-I και το DMS-II δεν διαβάστηκαν και δεν χρησιμοποιήθηκαν. Αντίθετα επικρίθηκαν με το αιτιολογικό ότι δεν ήταν επαρκώς επιστημονικά και προωθούσαν μια αρνητική ταυτοποίηση των ασθενών χωρίς παράλληλα να στοχεύουν στην εξυγίανσή τους.
Από το 1970 όμως και μετά η ψυχιατρική αναγνωρίζεται πλέον ως πλήρως ανεπτυγμένη ειδικότητα της ιατρικής, και έπρεπε να καλυφθούν τα κενά που οδηγούσαν σε εσφαλμένες διαγνώσεις. Το 1975 ο Ρόμπερτ Σπίτζερ αναλαμβάνει αυτό το φιλόδοξο σχέδιο και υπό την προεδρία του στην Ομάδα Κρούσης του DMS-III (το οποίο δημοσιεύθηκε το 1980), γεφυρώνεται η κλινική έρευνα με την κλινική ψυχιατρική ̇η προσεκτική διάγνωση καθίσταται προαπαιτούμενο για την ακριβέστερη και πιο εξειδικευμένη επιλογή θεραπείας. Διεύρυνε όμως το σύνολο των διαταραχών περιλαμβάνοντας νέες ψυχικές διαταραχές οι οποίες περιέγραφαν ήπια συμπτώματα που απαντώνται σε ένα μεγάλο ποσοστό του «φυσιολογικού» πληθυσμού. Έκτοτε οι φαρμακευτικές εταιρίες ανακαλύπτουν μια τεράστια αγορά, με αποτέλεσμα το DMS-III να κατηγορηθεί για «διαγνωστικό πληθωρισμό» διότι αύξησε την πιθανότητα να διαγιγνώσκονται πολύ περισσότεροι άνθρωποι και να ακολουθούν θεραπείες που ίσως να μην ήταν απαραίτητες.
Το 1987 δημοσιεύεται η αναθεωρημένη έκδοση του DMS-III, το DMS-IIIR. To DMS-IIIR καλύπτει παραλείψεις και διορθώνει σφάλματα για τα οποία επικρίθηκε το DMS-III, αξιοποιεί αποτελέσματα κλινικών ερευνών, κάτι που το καθιστά πιο εδραιωμένο επιστημονικά, αλλά εγείρονται ερωτήματα ως προς αξιοπιστία του, την πιθανά διαστρεβλωμένη χρήση του, τη δυνητικά κακή διάγνωση που μπορεί να επιφέρει καθώς και ζητήματα ηθικής. Την ίδια χρονιά κυκλοφορεί το πλέον γνωστό αντικαταθλιπτικό Prozac (Ladose), του οποίου οι πωλήσεις απογειώνονται, εν μέρει επειδή ο ορισμός της «μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής» κατά DSM ήταν πολύ χαλαρός. Το διαγνωστικό σύστημα είχε μετατραπεί αθέλητα σε εργαλείο μάρκετινγκ των φαρμακευτικών εταιρειών.
Λίγα χρόνια αργότερα ο συγγραφέας και διακεκριμένος ψυχίατρος Allen Frances καλείται απ’τον ιατρικό διευθυντή της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας (ΑΨΕ) ως επικεφαλής της Ομάδας Κρούσης του DSM-IV. Έχοντας εργαστεί σε δύο προηγούμενα DSM, αποδέχεται την πρό(σ)κληση. Το DSM-IV δημοσιεύεται το 1994 βασιζόμενο σε 500 κλινικές δοκιμές και περιλαμβάνει πρόσθετες πολιτισμικές πληροφορίες, διαγνωστικά τεστ και αιτιολογήσεις των ειλημμένων αποφάσεων. Τρία χρόνια μετά τη δημοσίευσή του οι Ηνωμένες Πολιτείες έγιναν η μόνη χώρα στον κόσμο που επιτρέπει τη διαφήμιση των φαρμακευτικών προϊόντων κατευθείαν στον καταναλωτή. Οι προωθητικές ενέργειες των φαρμακοβιομηχανιών προβάλουν απλά καθημερινά προβλήματα των ανθρώπων ως ψυχικές διαταραχές που δεν είχαν ακόμα αναγνωρισθεί. Οι αλλαγές του εγχειριδίου τελικά συνεισέφεραν άμεσα στις ψευδο-επιδημίες αυτισμού, ελλειμματικής προσοχής και διπολικής διαταραχής των ενηλίκων αποφέροντας μεγάλα κέρδη στις φαρμακοβιομηχανίες.
Με βάση το DSM οι περισσότερες παρεκκλίνουσες ανθρώπινες συμπεριφορές χαρακτηρίζονται ως διαταραχές. Για παράδειγμα, ένα παιδί που δεν προσέχει όσο πρέπει στο σχολείο ίσως έχει «σύνδρομο ελλειμματικής προσοχής» που αντιμετωπίζεται με Ritalin. Ένας άνθρωπος που βιώνει μελαγχολία μετά την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου έχει κατάθλιψη και πρέπει να το αντιμετωπίσει παίρνοντας φάρμακα. Κάποιος που παίρνει ναρκωτικά και έχει διαταραχές στη διάθεση του έχει «διπολική διαταραχή» και πρέπει να παίρνει φάρμακα εφ’ όρου ζωής. Κάπως έτσι λειτουργεί ο διαγνωστικός πληθωρισμός και το ερώτημα που εγείρεται είναι πώς ορίζεται τελικά ο ψυχικά φυσιολογικός;
Στα λεξικά η λέξη φυσιολογικός μπορεί μέσα στο εννοιολογικό περιβάλλον που βρίσκεται να σημαίνει: κανονικός, ορθός, τυπικός, τετριμμένος, συνήθης, μέσος. Ταυτολογίες που δεν δίνουν όμως μια συγκεκριμένη περιγραφή του τι είναι φυσιολογικό. Για να μάθουμε τι είναι φυσιολογικό πρέπει να γνωρίζουμε τι είναι το μη φυσιολογικό και εδώ έχουμε ένα κλασικό παράδειγμα «κυκλικού ορισμού»: κάθε όρος ορίζεται αποκλειστικά ως αντίθετος ενός άλλου και τελικά κανένας από αυτούς δεν ορίζεται πραγματικά. Στον κόσμο της ψυχιατρικής αυτόν ακριβώς το σκοπό εξυπηρετεί το DMS: να ορίσει το ψυχικά μη φυσιολογικό.
Ιστορίες ανθρώπων που διαγνώστηκαν εσφαλμένα και ταλαιπωρήθηκαν άδικα. Ιστορίες ανθρώπων που έχουν όντως πρόβλημα και δεν λαμβάνουν τη σωστή φαρμακευτική περίθαλψη. Φάρμακα που προσφέρουν ελάχιστα και επιβαρύνουν έναν οργανισμό με αρκετές παρενέργειες. Ψυχίατροι που έκαναν βιαστικές διαγνώσεις. Φαρμακοβιομηχανίες που εκμεταλλεύτηκαν τα χαλαρά διαγνωστικά κριτήρια του DSM βγάζοντας τεράστια κέρδη. Το 7% των Αμερικανών είναι σήμερα εθισμένο σε κάποιο νόμιμο ψυχοτροπικό φάρμακο. Κάθε χρόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες συνταγογραφούνται 300 εκατομμύρια συνταγές για ψυχιατρικά φάρμακα. Τα ψυχοφάρμακα σήμερα είναι η κυριότερη πηγή εσόδων για τις φαρμακευτικές εταιρείες. Το 2011, κέρδισαν περισσότερα από 18 δισεκατομμύρια δολάρια από τα αντιψυχωσικά, 11 δισεκατομμύρια δολάρια από τα αντικαταθλιπτικά και σχεδόν 8 δισεκατομμύρια δολάρια από τα φάρμακα για την διαταραχή ελλειμματικής προσοχής σε μια αγορά που συνεχώς διογκώνεται.
Στις μέρες μας το DMS-5 έχει πάρει τη θέση των προκάτοχών του έχοντας τρεις φιλοδοξίες: η ψυχιατρική διάγνωση να βασίζεται με κάποιον τρόπο στα συναρπαστικά ευρήματα της νευροεπιστήμης, να διευρύνει τα σύνορα της κλινικής ψυχιατρικής με στόχο την έγκυρη ταυτοποίηση της ασθένειας και να γίνει η ψυχιατρική διάγνωση πιο ακριβής μέσω της ποσοτικοποίησης των διαταραχών. Το επιτυγχάνει όμως; Και ποιο είναι το μέλλον της ψυχιατρικής διάγνωσης;
Ο Allen Frances M.D. είναι καθηγητής στο τμήμα Ψυχιατρικής και Επιστημών της Συμπεριφοράς στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Ντιούκ στη Βόρεια Καρολίνα των ΗΠΑ. Σήμερα δημοσιοποιεί σε όλα τα έγκριτα Μέσα (Times, Wired, The New York Times, Washington Post, The L.A. Times, Economist, ABC News, PBC’S NewsHour κ.α.). Το βιβλίο αυτό είναι μια κραυγή αγωνίας του συγγραφέα για το μέλλον της ψυχιατρικής ο οποίος τεκμηριώνει τους φόβους του για το μέλλον της ανθρωπότητας. Υπέρμαχος της ομοιόστασης, αυτής της εξαιρετικής ικανότητας του εγκεφάλου να τείνει προς την ισορροπία και την κανονικότητα, στοχεύει στο να ευαισθητοποιήσει και να αφυπνίσει ανθρώπους που εργάζονται στο χώρο της ψυχιατρικής, της ψυχολογίας, κοινωνικούς λειτουργούς και άλλες συγγενείς ειδικότητες, αλλά και ανθρώπους που πάσχουν από ψυχικές διαταραχές ή έχουν γενικότερες κοινωνικές ευαισθησίες. Ένα βιβλίο επιστημονικά τεκμηριωμένο με πλούσια βιβλιογραφία.
από αριστερά προς τα δεξιά και από πίσω, μπροστά…
Γιάννης, Λένα, Αγγέλα, Βαγγέλης, Αλεξάνδρα, Πόλυ, Ελισάβετ, Κατερίνα, Κώστας, Αλέξανδρος
Χθες είχαμε την τελευταία συνάντηση εποπτείας με την ομάδα προσωπικού της Αυλής του Κόσμου, του Κέντρου Παιδιού και Εφήβου. Γεμάτες οι συναντήσεις μας, πλούσια η ανατροφοδότηση όλων στην ομάδα για το πόσο συντέλεσαν σε ένα δημιουργικότερο και λιγότερο αγχωτικό κλίμα στην απαιτητική δουλειά του κέντρου. Ένα ευχαριστώ από εμάς για την συνεργασία, για την εμπιστοσύνη και τη μοιρασιά! Καλή ξεκούραση σε όλ@ς, να γεμίσουν οι μπαταρίες!
Ανακοίνωση από την “Πρωτοβουλία για τη δημιουργία ενός πολύμορφου κινήματος στο χώρο της ψυχικής υγείας”
Ενάντια στο βίαιο κλείσιμο των ψυχιατρείων και τη διάλυση της ψυχικής υγείας
Σήμερα που ο βίαιος εκτοπισμός των νοσηλευόμενων από τα ψυχιατρικά νοσοκομεία καλείται “ολοκλήρωση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης” και η κατάρρευση του δημόσιου συστήματος υγείας προβάλλεται ως “νοικοκύρεμα”, υπάρχουν πολλοί λόγοι για να γυρίσουμε τη ματιά μας στα δύο μεγάλα ψυχιατρικά νοσοκομεία της Δυτικής Αττικής.
Εκεί που η ψυχική δυσφορία και οι ήδη ανεπαρκείς κοινοτικές υπηρεσίες αντιμετωπίζονται ως ένα ακόμα λογιστικό ζήτημα που επιδιώκεται να λυθεί με την άνευ σχεδιασμού βίαιη εκκένωσή τους. Εκεί που ο διοικητής καταστρατηγεί και τα τελευταία απομεινάρια θεραπευτικής λογικής με αυθαίρετες διοικητικές εντολές στο πνεύμα των νεοφιλελεύθερων επιταγών των εντολοδόχων του.
Εκεί όπου η επικρεμάμενη διαδικασία “αξιολογήσεων” του προσωπικού σκοπό άλλο δεν έχει από τη δημιουργία μιας δεξαμενής απολύσεων την αμέσως επόμενη περίοδο, στερώντας τα περαιτέρω από προσωπικό, την ίδια στιγμή που ήδη αδυνατούν να λειτουργούν υπό τους τους στοιχειώδεις όρους θεραπευτικού περιβάλλοντος και ασφάλειας. Κι όλα αυτά χωρίς να προτείνεται κάποια θεραπευτική προοπτική, με ανεπαρκείς κοινοτικές υπηρεσίες και απουσία εναλλακτικών προσεγγίσεων, τουλάχιστον σε θεσμικό επίπεδο.
Το επιχειρούμενο fast track κλείσιμο των ψυχιατρείων που προγραμματίζεται, μας αφορά – όχι, βεβαίως, γιατί τα θέλουμε ανοικτά, όχι γιατί είμαστε υπέρ των ασύλων και των ψυχιατρικών ιδρυμάτων με τις κλειδωμένες πόρτες και τις κατασταλτικές πρακτικές, αλλά ακριβώς γιατί κανείς δεν μιλάει για το τι εννοείται ως κλείσιμο και τι ως άνοιγμα: ως ανοικτή πόρτα και άνοιγμα και ολόπλευρη στήριξη στην κοινότητα, ως ανοικτή ακρόαση και ανοικτός διάλογος.
Οι τελευταίες εξελίξεις στα δύο ψυχιατρικά νοσοκομεία, όμως, δεν είναι μακριά ούτε χωροταξικά, ούτε στη λογική από το Praktiker και το (τέως πλέον) Λοιμωδών της Αγίας Βαρβάρας. Εκεί όπου, στο μεν πρώτο ένας υπάλληλος ουσιαστικά οδηγήθηκε στην αυτοκτονία από την εργοδοσία του, ενώ στη δεύτερη περίπτωση φάνηκαν οι προθέσεις του υπουργείου Υγείας: «Κλείνουμε νοσοκομεία κι’ ανοίγουμε στρατόπεδα συγκέντρωσης». Δεν περιμένουμε καμία απάντηση παρά μόνο από τους εαυτούς μας. Σε συναντήσεις για να γνωριστούμε και να γνωρίσουμε και τώρα και στο δρόμο και όπου αλλού χρειαστεί, για να σπάσουμε τη μιζέρια και την απαισιοδοξία. Γιατί κάθε δρόμος και πολύ περισσότερο αυτός της ανάρρωσης ανοίγει περπατώντας, γιατί καμία ανάρρωση δεν είναι εφικτή χωρίς το μαζί, γιατί κανένα κίνημα δεν πέτυχε κάτι μόνο μέσα από τη συζήτηση.
ΓΙΑ ΜΙΑ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ-ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΤΙΚΗ ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑΣ ΠΟΡΕΙΑ: ΨΝΑ – ΔΡΟΜΟΚΑΪΤΕΙΟ – PRAKTIKER – ΠΑΛΑΤΑΚΙ
ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΣΤΗΝ ΠΥΛΗ ΨΝΑ (ΧΑΪΔΑΡΙ) στις 11:ΟΟ
ΕΚΔΗΛΩΣΗ: ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΔΡΩΜΕΝΟ ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΥΛΛΟΓΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΤΟΥ 18 ΑΝΩ
ΠΑΛΑΤΑΚΙ ΧΑΪΔΑΡΙΟΥ στις 14:00
Πρωτοβουλία για τη δημιουργία ενός πολύμορφου κινήματος στο χώρο της ψυχικής υγείας
Το Άκαμπτο Στίγμα των Ψυχικά Ασθενών στην Ελλάδα Μαρία Λούκα, Φωτογραφίες: Αλέξανδρος Κατσής
«Παίζεις πινγκ – πονγκ;» με ρώτησε όταν πρωτομπήκα. Σκέφτηκα ότι ο χρόνος του ρεπορτάζ είναι πάντα περιορισμένος και αυστηρά οριοθετημένος αλλά στο Κέντρο Ψυχικής Υγείας ο χρόνος μετράει διαφορετικά και προσπαθεί να απορροφήσει τους αγχωτικούς ρυθμούς της υπόλοιπης πόλης. Η αλήθεια είναι ότι είχα περίπου 15 χρόνια να πιάσω ρακέτα και ο Θοδωρής πήρε άνετα το σετ. Μετά έπιασε την κιθάρα, ξέρει αμέτρητα ακόρντα κι έχει γράψει περίπου 90 τραγούδια δικά του. Σε άλλες συνθήκες θα δούλευε ως μουσικός και θα μπορούσε να ζει αξιοπρεπώς απ’ αυτό. Σ’ αυτές τις συνθήκες δε δουλεύει. Τον ακολουθεί το στίγμα της νοσηλείας σε ψυχιατρικό ίδρυμα. Το πιο ριζωμένο και άκαμπτο στίγμα ίσως στην ελληνική κοινωνία. Τις μέρες που πέρασα στο Κέντρο Ψυχικής Υγείας Αγίων Αναργύρων ξανάφερα στο νου μου αυτά που μας μάθαιναν στο Πανεπιστήμιο για τις θεωρίες του Franco Basaglia: «Η τρέλα -έλεγε- είναι μια ανθρώπινη κατάσταση. Μέσα μας η τρέλα είναι παρούσα, όπως και ο λόγος. Το πρόβλημα είναι ότι η κοινωνία για να λέγεται πολιτισμένη, θα πρέπει να αποδέχεται τόσο το λόγο, όσο και την τρέλα. Αντίθετα όμως επιφορτίζει μια επιστήμη, την ψυχιατρική, να μεταφράζει την τρέλα σε αρρώστια με σκοπό να την εξαφανίσει. Ο λόγος της ύπαρξης του ψυχιατρείου είναι ακριβώς αυτό».
Ο Franco Basaglia εφάρμοσε το μεγαλύτερο πρόγραμμα Κοινοτικής Ψυχιατρικής στην Τεργέστη, όπου οι θεραπευόμενοι ζούσαν στην κοινότητα και ανέπτυσσαν δραστηριότητες ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες τους. Εντάχθηκαν ακόμα και στο θεσμό της λαϊκής κατοικίας με αποτέλεσμα πάνω από τους μισούς να έχουν ένα δικό τους σπίτι να μένουν. Την ίδια εποχή η Ελλάδα διασυρόταν διεθνώς για τους τρόπους μεταχείρισης όσων χαρακτηρίστηκαν ως «ψυχικά ασθενείς». Είναι αυτό που κωδικοποιήθηκε αργότερα ως η «ντροπή» της Λέρου μετά το αποκαλυπτικό ντοκιμαντέρ του BBC. Φέτος συμπληρώνονται 30 χρόνια από το πρόγραμμα Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης. Το βήμα της παρέμεινε μετέωρο. Ο εγκλεισμός και τα ψυχοφάρμακα εξακολουθούν να έχουν την πρωτοκαθεδρία στην αντιμετώπιση του ψυχικού πόνου. Ούτε καν η Λέρος δεν έκλεισε. Στο χώρο που προβλέφθηκε το 1957 να λειτουργήσει ως «αποικία ψυχασθενών» παραμένουν ακόμα 230 υπέργηροι ασθενείς στα κρεβάτια τους. Κυρίως δεν άλλαξε η συλλογική συνείδηση, η οποία είναι βαθιά στοιχειωμένη από μια αυστηρή ταξινόμηση, όπου ότι αποκλίνει από το «κανονικό» εξωθείται στη σφαίρα του «παθολογικού» και άρα «επικίνδυνου» και «ανίκανου».
Η Β.Τ. νόσησε πρώτη φορά το 1993. Αυτό δεν την εμπόδισε να πάρει πτυχίo ιατρικής, να κάνει δύο αγροτικά και να τελειώσει την ειδικότητα της. Την εμπόδισε όμως να διοριστεί στο Δημόσιο ως γιατρός. Το να έχεις χαρτί νοσηλείας σε ψυχιατρικό ίδρυμα είναι σα να έχεις «κίτρινο χαρτί», όπως λέει. «Το στίγμα σε ακολουθεί πάντα. Ακόμα και στον ιδιωτικό τομέα αναγκάζεσαι να το κρύβεις γιατί κινδυνεύεις με απόλυση. Σε καμία δουλειά δεν ανέφερα τίποτα. Έτσι αναγκάζεσαι να δεχτείς πιεστικές συνθήκες εργασίας που ενδέχεται να σε επιβαρύνουν. Όλοι εμείς μπορούσαμε να εργαστούμε. Δε χρειάζεται να περνάμε εδώ μέσα το χρόνο μας. Η εργασία είναι θεραπευτική από μόνη της. Υπάρχει κατάχρηση στη φαρμακευτική αγωγή. Αν εγώ κάνω μία υποτροπή στα 20 χρόνια, δε γίνεται να παίρνω φάρμακα συνέχεια για να μη κάνω υποτροπή στα επόμενα 20. Για παράδειγμα, το γεγονός ότι φαινόμαστε απεριποίητοι είναι από τις παρενέργειες των φαρμάκων. Επηρεάζουν το μεταβολικό σύνδρομο. Δεν είναι τυχαίο που είμαστε οι περισσότεροι παχύσαρκοι. Εμένα που με βλέπεις έτσι, κάνω δίαιτα ένα χρόνο μόνο με μαρούλια. Επηρεάζουν τη λίμπιντο, την υπνηλία, τα πάντα. Οι περισσότεροι δεν έχουμε παιδιά, ενώ θα μπορούσαμε με κατάλληλη φροντίδα να είχαμε κάνει».
Στην Ελλάδα σε αντίθεση με ότι ισχύει στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, το ποσοστό των ακούσιων εγκλεισμών είναι ιδιαίτερα ψηλό και φτάνει το 60%. Αυτό σ’ ένα βαθμό οφείλεται στην έλλειψη δομών ψυχικής υγείας που θα μπορούσε να απευθυνθεί άμεσα ο ψυχικά ασθενής και να προληφθεί ο εγκλεισμός. Ούτε καν η τομεοποίηση των υπηρεσιών δεν έχει προχωρήσει. Η μοναδική συνάρτηση που υπάρχει είναι με την ψυχιατρική μονάδα που θα τύχει να εφημερεύει. Ο δεύτερος λόγος είναι η προκατάληψη και η άγνοια που επικρατεί συχνά στα οικογενειακά περιβάλλοντα. «Στην ακούσια νοσηλεία η συμπεριφορά από την Αστυνομία είναι πολύ άσχημη. Σου βάζουν χειροπέδες και σε κλείνουν στο κρατητήριο για ώρες, χωρίς να σου επιτρέπεται ούτε τουαλέτα να πας. Κι εσύ μπορεί να χτυπάς το κεφάλι σου στον τοίχο. Αν αντιδράσεις για τις χειροπέδες, τρως και ξύλο. Εμένα μου στραμπούλιξαν το χέρι την τελευταία φορά. Θα έπρεπε να υπάρχει έστω ένας ψυχολόγος μαζί τους. Όχι να σου βάζουν χειροπέδες λες κι είσαι κοινός εγκληματίας. Παραβιάζεται και το νομικό πλαίσιο της ακούσιας νοσηλείας που προβλέπει ότι καταθέτεις κι εσύ. Κανείς δεν καταθέτει, γιατί απλά ο ψυχίατρος στέλνει ψέματα ότι δεν είσαι σε θέση να καταθέσεις. Το προσωπικό στα ψυχιατρεία είναι καλύτερα εκπαιδευμένο από παλιά. Υπάρχουν ακόμα μηχανικές καθηλώσεις. Τουλάχιστον όμως δε σε δέρνουν. Παλιά οι νοσηλευτές έδιναν σφαλιάρες για πλάκα», μου εξηγεί.
Τη γνώρισα στο Κέντρο Ψυχικής Υγείας Αγίων Αναργύρων, ένα από τα ελάχιστα που υπάρχουν και λειτουργεί από το 2000, παρά το γεγονός ότι το σχετικό ΦΕΚ είχε εκδοθεί από το 1985. Είναι διασυνδεδεμένο με το 9ο τμήμα του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου με στόχο την άμεση πρόσβαση των κατοίκων στην υπηρεσία στη βάση της επικοινωνίας. Έχει περίπου 9000 επισκέψεις το χρόνο, ενώ πραγματοποιούνται και επισκέψεις κατ’ οίκον. Οι θεραπευόμενοι εδώ μοιράζονται μια εμπειρία συλλογικής έκφρασης και υποστήριξης μακριά από τις κλειδωμένες πόρτες και τα δεσίματα στο κρεβάτι. Βρίσκουν ένα παράθυρο δημιουργίας. Οι τοίχοι στην Κοινωνική Λέσχη που βρίσκεται στο ισόγειο είναι γεμάτοι πίνακες που έφτιαξαν πρώην ασθενείς. Ένα κομμάτι αυτού που κατηγοριοποιείται στο DSM ως ψυχοπαθολογία είναι η ανακάλυψη κρυμμένων νοημάτων. Οι θεραπευτές μου διηγούνται μια ιστορία για έναν ψυχωσικό ασθενή που είχε την τάση να αντιστρέφει τις λέξεις. Απ’ αυτόν έμαθαν ότι αν αντιστρέψεις τη λέξη «τρέλα» προκύπτει η λέξη «alert». Έχουν μια ομάδα συλλογικής εκπροσώπησης, φτιάχνουν ένα εφημεριδάκι, μαγειρεύουν και πάνε εκδρομές όλοι μαζί.
«Εδώ στο Κέντρο είναι η πραγματική μου οικογένεια. Στο σπίτι μου νιώθω ξένο σώμα» μου λέει ο Σταύρος, 29 ετών. «Στα 18 μου με πίεσαν οι γονείς μου να πάρω χάπια. Εγώ θεωρώ ότι απλώς προσπαθούσα να έρθω σε επαφή με τον εσωτερικό μου κόσμο. Αυτοί το πήραν βαριά. Τα χάπια με μπλόκαραν στην κοινωνική έκφραση. Πήγα στη Μυτιλήνη να σπουδάσω Κοινωνική Ανθρωπολογία. Εκεί νοσηλεύτηκα για πρώτη φορά ακούσια στο ψυχιατρείο Μυτιλήνης. Ήταν τόσο μικρός ο χώρος που δε βγαίναμε έξω. Δε βλέπαμε το φως του ήλιου. Το 2012 ξανανοσηλεύτηκα στο Δαφνί, πάλι ακούσια. Αυτός είναι ο πολιτισμός; Όταν έχεις ένα χαρακτηριστικό που ξεφεύγει από το μέσο όρο να σε κλείνουν μέσα; Στο ψυχιατρείο είδα παιδιά που ήταν εκεί εγκαταλελειμμένα για χρόνια. Αυτοί που παίρνουν ναρκωτικά έχουν τουλάχιστον ως αντάλλαγμα κάποια ευτυχισμένα όνειρα. Τα ψυχοφάρμακα είναι ναρκωτικά χωρίς όνειρα». Ο Γ.Δ. είναι 59 ετών, χωρισμένος με δύο παιδιά. Νοσηλεύτηκε το 1974 στο Αιγηνίτειο. Όση ώρα μου διηγείται την ιστορία του, υγραίνουν τα μάτια του από τα δάκρυα που προσπαθεί να συγκρατήσει με συστολή απέναντι μας. «Είχα έναν πατέρα πολύ αυστηρό αλλά αλκοολικό που με χτυπούσε πολύ βαριά. Δε μπορούσα να αντιδράσω απέναντι του και στρεφόμουν ενάντια στον εαυτό μου. Ήταν πολύ άσχημη η κατάσταση κατά τη διάρκεια της νοσηλείας. Είχα μεγάλες παρενέργειες από τα ψυχοφάρμακα. Δε μπορούσα να σηκώσω το χέρι μου να φάω. Κοίταζα τον εαυτό μου στον καθρέφτη κι έκλαιγα. Μας φορούσαν κάτι ριγέ πιτζάμες τότε. Μας έβγαζαν έξω για βόλτα και μας έδειχναν με το δάχτυλο. Ούτε απ’ έξω δε θέλω να ξαναπεράσω. Είμαι περήφανος που τα κατάφερα να μη νοσηλευτώ ξανά. Παίρνω όμως φαρμακευτική αγωγή εφ’ όρου ζωής. Δούλεψα σε εργοστάσια, στο δασαρχείο και δεν τους έλεγα ότι είχα νοσηλευτεί γιατί θα μ’ έδιωχναν. Τα παιδιά μου από μωρά δεν τα άφησα. Στο γάμο της κόρης μου είχα μαζέψει 17.000 ευρώ και της έκανα δώρο ηλεκτρικές συσκευές. Τώρα στεναχωριέμαι που δε μπορώ να τα βοηθήσω γιατί είναι άνεργα. Εγώ παίρνω 626 ευρώ το δίμηνο από την πρόνοια. Το κράτος όμως πρέπει να βοηθήσει τα νέα παιδιά που έχουν πρόβλημα να βρουν εργασία. Έτσι ξεχνιέσαι και βρίσκεις την υγεία σου».
Με δεδομένο ότι το κράτος δεν έχει μεριμνήσει για την επανένταξη τους και είναι πολύ δύσκολο να βρουν δουλειά, αρκετοί αναγκάζονται να μένουν με τους γονείς τους και να ζουν σ’ ένα στρεσογόνο περιβάλλον. Για κάποιους το μοναδικό εισόδημα είναι η σύνταξη αναπηρίας που παίρνουν. Με την αυστηροποίηση όμως των κριτηρίων και τις περικοπές που εφαρμόζονται, εγκλωβίζονται για μήνες στις ουρές στα ΚΕΠΑ. Το βασικό τους άγχος είναι μήπως χάσουν αυτή τη μοναδική πηγή εισοδήματος. Μέχρι να επιβεβαιωθεί το ποσοστό αναπηρίας δεν καλύπτονται οικονομικά για τα φάρμακα τους και τα υπόλοιπα προσωπικά έξοδα. Ενώ έχει νομοθετηθεί χωρίς να υλοποιείται μέχρι στιγμής το μέτρο της παρακράτησης υψηλού ποσοστού επί της σύνταξης των ψυχικά πασχόντων που φιλοξενούνται σε δομές «Εγώ ζω μόνος μου. Δε γίνεται να μου κόψουν αυτό το ελάχιστο ποσό. Πέρσι στα ΚΕΠΑ περιμέναμε ένα χρόνο. Έκανα δύο υποτροπές. Δανείζαμε ο ένας τον άλλον. Μας είχαν κόψει το ρεύμα στο σπίτι μας και τρώγαμε από τα συσσίτια», προσθέτει ο Β.
Με τη βαριά και σκοτεινή κληρονομιά του ρόλου που έπαιξε η ψυχιατρική στην προ – ναζιστική Γερμανία, όπου οι «ανίατοι» χαρακτηρίστηκαν ως «άδειες ανθρώπινες φλούδες», η σύγχρονη ψυχιατρική προσέγγιση παραμένει επικεντρωμένη στο βιολογικό ανταγωγισμό και την απολυτοποίηση του γονιδιώματος. Προσλαμβάνει την ψυχική ασθένεια ως εντελώς εξατομικευμένο ζήτημα αποσυνδεδεμένο από κοινωνικές παραμέτρους και τροφοδοτεί την κουλτούρα του «περιττού». Πρόκειται για μια κατηγορία ευάλωτου πληθυσμού που διαρκώς διευρύνεται σε συνθήκες κρίσης, αφού όλο και περισσότεροι άνθρωποι καλούνται να συλλάβουν τη ζωή τους εν μέσω «απουσίας μέλλοντος». Σ’ αυτό το πλαίσιο, ενώ τα αιτήματα για ψυχική συνδρομή πολλαπλασιάζονται, οι δομές ψυχικής υγείας συρρικνώνονται. Η κυβέρνηση δρομολογεί την υλοποίηση του συμφώνου Λυκουρέτζου – Αντόρ που προβλέπει το κλείσιμο των 3 μεγάλων ψυχιατρείων (Δαφνί, Δρομοκαΐτειο, Θεσσαλονίκης), τη στιγμή που αυτά μαζί με τους ψυχιατρικούς τομείς των Γενικών Νοσοκομείων εμφανίζουν πληρότητα σε οξέα περιστατικά 140%. Το κλείσιμο των ψυχιατρείων, όμως, που αποτελούσε πάγιο αίτημα των κινημάτων για επιστροφή στην κοινότητα δε συνοδεύεται από την ανάπτυξη εναλλακτικών δομών. Το αποτέλεσμα είναι ότι η πλειοψηφία των ψυχικά ασθενών θα καταλήξει στο δρόμο και μόνο όσοι έχουν την οικονομική δυνατότητα θα καταφύγουν στις συχνά αναξιόπιστες ιδιωτικές κλινικές.
«Στην Ελλάδα ο άξονας της νοσηλείας είναι ο εγκλεισμός στα ψυχιατρικά ιδρύματα. Η ψυχιατρική κοινότητα δυστυχώς θεωρεί κανόνα την καθήλωση. Ο ψυχίατρος συχνά χωρίς να είναι καν παρών, παίρνει τηλέφωνο και λέει να δεθεί ο ασθενής. Οι περικοπές έκαναν ακόμα πιο δύσκολη την κατάσταση. Από το 2010 δεν έχει γίνει καμία πρόσληψη. Οι βάρδιες βγαίνουν με το ζόρι. Φαντάσου αν είναι ένας νοσηλευτής και έχει 10 ανήσυχους ασθενείς, αν θα κάτσει να μιλήσει μαζί τους ή απλά θα κλειδώσει τις πόρτες. Ο προϋπολογισμός έχει πέσει από τα 22 δις στα 13. Οι περικοπές έγιναν ακόμα και στα φάρμακα. Μας πιέζουν να χρησιμοποιούμε φθηνα φάρμακα. Οι ξενώνες και τα οικοτροφεία έχουν γεμίσει και υπάρχει κίνδυνος να βρεθεί κόσμος στο δρόμο μετά το εξιτήριο, αν δεν υπάρχει οικογενειακό περιβάλλον να τον υποδεχτεί. Πολύ σοβαρό πρόβλημα είναι οι ανασφάλιστοι. Πολλές φορές παρατείνεται η νοσηλεία ενός ανθρώπου, χωρίς να είναι απαραίτητο, μόνο και μόνο για να έχει τα φάρμακα του. Εμείς ζητάγαμε μια ζωή να κλείσουν τα ψυχιατρεία ως κατασταλτικοί μηχανισμοί. Τώρα θέλουν να τα κλείσουν, χωρίς καμία πρόνοια, να πετάξουν τους ανθρώπους στο δρόμο. Για να ξεπεράσουμε το άσυλο, πρέπει να φτιάξουμε εναλλακτικές υπηρεσίες στην κοινότητα. Να πετύχουμε την αποστιγματοποίηση που εξαρτάται από το πόσο ανοιχτή μπορεί να είναι μια κοινωνία στο διαφορετικό», υποστηρίζει ο Θόδωρος Μεγαλοοικονόμου, διευθυντής στο 9ο ψυχιατρικό τμήμα στο Δαφνί και επικεφαλής στο ΚΨΥ Αγίων Αναργύρων.
Δεν ξέρω αν στις μέρες μας της γενικευμένης επισφάλειας και ανατροπής των προγραμματισμών, η ίδια η κοινωνία είναι πιο έτοιμη από την ψυχιατρική επιστήμη να αποδεχτεί ότι το πέρασμα στην πλευρά του «μη κανονικού» δεν είναι τελικά τόσο δύσκολο, ούτε αφορά κάποιους άλλους. Θα έπρεπε, όμως σίγουρα, και η Πολιτεία να αποδείξει ότι αυτό το πέρασμα έχει και την αντίθετη φορά: Την επιστροφή στην κοινωνία.
Κρατώ για το τέλος την ιστορία του Δημήτρη, 42 ετών. Πριν από το 2002 εργαζόταν στη δική του επιχείρηση, ζούσε με τη γυναίκα του, γυμναζόταν, διασκέδαζε. Σήμερα τα χέρια του είναι χαραγμένα από τις απόπειρες αυτοκτονίας. Από το 2002 έκανε πέντε χειρουργεία ανοιχτής καρδίας εξαιτίας ενός σπάνιου συνδρόμου που είχε (σύνδρομο Marfan). Τα χειρουργεία τα άντεξε. Αυτό που τον ζόρισε ήταν η απομόνωση και ο ρατσισμός που βίωσε «Ανοίγεις τα μάτια σου μια μέρα και αλλάζει η ζωή σου. Ξαφνικά καθηλώνεσαι με τον εαυτό σου και τις σκέψεις σου. Έφυγε η γυναίκα μου, οι φίλοι μου. Εγώ δεν έχω αλλάξει ως Δημήτρης, το κορμί μου έχει αλλάξει. Πήγα να κάνω έρωτα μια φορά με μια κοπέλα, μόλις έβγαλα τη μπλούζα μου και είδε την τομή, ντύθηκε κι έφυγε. Στην παραλία το ίδιο, έβγαλα τη μπλούζα μου και με κοιτούσαν όλοι. Μου έκαναν παρατήρηση ότι τρόμαξα ένα παιδάκι. Ήθελα να πάω όσο πιο βαθιά γίνεται και να πνιγώ. Έκανα απόπειρες αυτοκτονίας, νοσηλεύτηκα και τώρα έρχομαι εδώ. Τουλάχιστον εδώ δεν έχει ρατσισμό». Τον ρωτάω αν τον πειράζει να φωτογραφηθεί χωρίς να φαίνεται το πρόσωπο του. «Τραβήξτε και το πρόσωπο – λέει – δε με πειράζει. Γιατί να κρυφτώ; Εγώ έχω ανάγκη να αγαπήσω και να προσφέρω». Και τραβήξαμε ένα βλέμμα που δείχνει ότι η ομορφιά των ανθρώπων είναι κάτι πολύ παραπάνω από τα κριτήρια αισθητικής ή τους δείκτες παραγωγικότητας. Είναι να πέφτεις και να σηκώνεσαι.
Με προσωπική ματαίωση θα ισοδυναμούσε για όσους παρακολουθούν προγράμματα απεξάρτησης στο 18 ΑΝΩ, η προοπτική κλεισίματος της δομής. «Είμαστε άνθρωποι που φτάσαμε στα όριά μας και τελικά τα ξεπεράσαμε» διηγήθηκε στη χθεσινή συνέντευξη Τύπου ο Μάριος, που είναι εδώ και 906 ημέρες «καθαρός». Για την επιτυχημένη απεξάρτηση «επιστρατεύεται» η ψυχοθεραπεία (των πασχόντων και του περιβάλλοντός τους), η Τέχνη (μέσα από τη λειτουργία πολλών καλλιτεχνικών εργαστηρίων) και η συμμετοχή στα κοινά. Συνολικά 3.000 χρήστες παρακολουθούν προγράμματα που αφορούν, μεταξύ άλλων, τις διατροφικές διαταραχές, τις σεξουαλικές εξαρτήσεις, την προβληματική χρήση του Διαδικτύου κ.ά.
Αφορμή για τη χθεσινή δημοσιοποίηση των προβλημάτων στάθηκε η απόφαση του υπουργείου Υγείας (19-03-2014) που αφορά τη Συγκρότηση της Εθνικής Επιτροπής Σχεδιασμού για την αντιμετώπιση των ναρκωτικών. Οπως επισημαίνουν στην ανακοίνωσή τους οι εργαζόμενοι «με την απόφαση αυτή ορίζεται ότι η Μονάδα Απεξάρτησης 18 ΨΝΑ θα εκπροσωπείται όχι από τον διευθυντή της, Αλ. Κυρούση, αλλά από τον διοικητή του ΨΝΑ Παύλο Θεοδωράκη». H εν λόγω αλλαγή θεωρείται, σύμφωνα με τους ίδιους, κακός οιωνός για την αυτονομία και την εύρυθμη λειτουργία της δομής, τη στιγμή, μάλιστα, που υπάρχουν πολλές κενές θέσεις και υλικές ελλείψεις. «Οι προγραμματιζόμενες αλλαγές δεν στηρίζονται σε κάποιο όραμα, διαπνέονται μόνον από διαχειριστική λογική» τόνισε η ψυχίατρος και επιστημονική υπεύθυνη, Κατερίνα Μάτσα, που αναφέρθηκε εκτενώς στην εμφάνιση νέων μορφών εξαρτήσεων και στη συνολική αύξηση των περιστατικών λόγω των συνθετικών ναρκωτικών. Η απειλή μοιάζει μεγάλη, καθώς το 18 ΑΝΩ διοικητικά ανήκει στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής, το οποίο βάσει των εξαγγελιών το 2015 θα κλείσει.
«Περίπου είκοσι εκ των εργαζομένων έχουν αποχωρήσει με διάφορους τρόπους» εξηγεί στην «Κ» ο κ. Ηρακλής Γκότσης από το Σωματείο Εργαζομένων 18 ΑΝΩ «πέντε οδηγοί βγήκαν στη διαθεσιμότητα, πολλοί συνταξιοδοτήθηκαν ή έφυγαν στο εξωτερικό». Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το απογευματινό γυμνάσιο – λύκειο 18 ΑΝΩ, το οποίο σήμερα λειτουργεί μόνο δύο φορές (από τρεις προ διετίας) την εβδομάδα. «Από το 2008 διαθέταμε νέο θεσμικό καθεστώς από το υπουργείο Παιδείας» ανέφερε η επιστημονική υπεύθυνη, Μαρίνα Παπαδή. «Εδώ και δύο χρόνια δεν έχει βγει προκήρυξη, με αποτέλεσμα να λειτουργούμε χάρη στην εθελοντική εργασία των δέκα εκπαιδευτικών». Σήμερα, φοιτούν τριάντα ενήλικες, «πρόπερσι τρεις μαθητές μας έδωσαν Πανελλήνιες, οι δύο μάλιστα πέρασαν!».
Πού θα απευθυνθούν για διάγνωση και κυρίως για θεραπεία τα παιδιά με αυτισμό, κινητικά προβλήματα, προβλήματα λόγου, κίνησης, ακοής, μαθησιακές δυσκολίες, διάσπαση προσοχής, υπερκινητικότητα, προβλήματα συμπεριφοράς, συναισθηματικές δυσκολίες, ψυχικές διαταραχές;
Εξυπνος μαθητής στην τάξη αλλά με κάποια προβλήματα στην ανάγνωση, τη γραφή και την ορθογραφία. Στις εξετάσεις δεν τα πήγαινε καλά, υπέφερε από έντονο άγχος για τα τεστ. Συχνά χάνεται στην τάξη, ονειροπολεί. Διαβάζει και ξαναδιαβάζει χωρίς να «πολυκαταλαβαίνει». Η ορθογραφία και η αντιγραφή τον ταλαιπωρούν. Παρ’ όλα αυτά η δασκάλα στο σχολείο επιμένει πως είναι σε προεφηβικό στάδιο και ως εκτάκι συμπεριφέρεται έτσι.
Οταν ρωτούν τη Μαρία τι ώρα είναι, εκείνη δυσκολεύεται να την προσδιορίσει και όταν η μητέρα αντιλαμβάνεται πως στα προβλήματα με λέξεις δυσκολεύεται αρκετά, δεν το σκέφεται άλλο. Χτυπά την πόρτα του Κέντρου Παιδοψυχικής Υγιεινής, τέως ΕΟΠΥΥ-Αθηνών, στην οδό Ηπείρου, στην πλατεία Βικτωρίας.
Τη λύση τη βρίσκει από τα πεπειραμένα στελέχη μιας από τις πρώτες οργανωμένες υπηρεσίες στο χώρο της Παιδοψυχιατρικής Ιατρικής στην Ελλάδα που εξυπηρετούσε πληθυσμό απ’ όλη τη χώρα, από το 1966 και την οποία ο Αδωνις Γεωργιάδης, ο υπουργός Υγείας, πριν από λίγο καιρό σφάλισε. Στις 13 Φλεβάρη, το υπουργείο Υγείας, με νόμο, διαλύει τα πολυϊατρεία του ΕΟΠΥΥ -πρώην ΙΚΑ- και βγάζει το προσωπικό των υγειονομικών μονάδων σε διαθεσιμότητα, το οποίο έχει αποδυναμώσει ηθικά, οικονομικά και λειτουργικά.
Θύμα του και το Κέντρο Παιδοψυχικής Υγιεινής του οποίου αποφασίζεται η παύση λειτουργίας, μιας δομής που λειτουργεί διεπιστημονικά, παρέχοντας υψηλής ποιότητας υπηρεσίες πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας από κατάλληλα εξειδικευμένο προσωπικό.
Ποιος είναι ο αντίκτυπος αυτής της βίαιης ανατροπής των συνθηκών που ανακοινώνει στεγνά και στυγνά το υπουργείο Υγείας στον κόσμο που πλήττεται καίρια από τις ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις της κρίσης -ανεργία, φτώχεια;
Πού θα απευθυνθούν για διάγνωση και κυρίως για θεραπεία τα παιδιά με αυτισμό, κινητικά προβλήματα, προβλήματα λόγου, κίνησης, ακοής, μαθησιακές δυσκολίες, διάσπαση προσοχής, υπερκινητικότητα, προβλήματα συμπεριφοράς, συναισθηματικές δυσκολίες, ψυχικές διαταραχές;
Οι έφηβοι και οι οικογένειές τους, οι οποίοι μένουν ακάλυπτοι ψυχοθεραπευτικά και φαρμακευτικά κυριολεκτικά, και δίχως τη δυνατότητα ν’ αλλάξουν τόσο σύντομα θεραπευτικό πλαίσιο καθώς η ψυχοθεραπεία προϋποθέτει προσωπική σχέση; Τι θα γίνει με τις εκπαιδεύσεις των φοιτητών, τις πρακτικές ασκήσεις; Τι θα γίνουν τα προγραμματισμένα ραντεβού που ήταν κλεισμένα εδώ και έξι μήνες; Πού θα κατευθυνθεί όλος αυτός ο κόσμος για διάγνωση και κυρίως για θεραπεία;
Στις λίστες αναμονής των υποστελεχωμένων, υπερφορτωμένων νοσοκομείων, στα απογευματινά ιατρεία, που θα πρέπει να πληρώσει σημαντικό ποσόν ή στα ιδιωτικά κέντρα όπου η συνεδρία λογοθεραπείας, εργοθεραπείας, ειδικού παιδαγωγικού, ψυχοθεραπείας κυμαίνεται από 30-45 ευρώ (ανάλογα την περιοχή); Αλήθεια, είναι πολυτέλεια όλα αυτά;
Η κ. Παναγιώτα από τον Νέο Κόσμο, που και τα δύο της παιδιά συμμετέχουν σε θεραπεία συμβουλευτικής και ειδικού παιδαγωγικού προγράμματος, μας λέει: «Θα ήθελα να συνεχίσει το πρόγραμμα, γιατί έχει βοηθήσει πάρα πολύ την κόρη μου. Ο γιος μου έχει αλλάξει συμπεριφορά. Εχει αποκτήσει πιο πολύ αυτοπεποίθηση. Είμαστε όλοι πιο ήρεμοι και χαρούμενοι. Νιώθω απογοήτευση που σταματάει».
Ο κ. Γιώργος από την Καισαριανή, σε θεραπεία ζευγαριού, μας αναφέρει: «Τι θα γίνουμε; Πού θα πάμε; Είμαι άνεργος εδώ και τρία χρόνια. Δουλεύει μόνο η γυναίκα μου. Το παιδί μου βοηθήθηκε πολύ και εμείς οι ίδιοι. Αισθάνομαι λύπη και απογοήτευση. Αν ξαναρχίσετε να μας το πείτε. Δεν έχουμε λεφτά να πάμε κάπου αλλού. Είχα στηρίξει τις ελπίδες μου σ’ αυτό το πρόγραμμα. Σας ευχαριστώ για ό,τι κάνατε για μας». Η κ. Γεωργία και ο κ. Ανδρέας από το Πέραμα, εργαζόμενοι περιστασιακά, με την αγωνία να συγκεντρώσουν τον κατάλληλο αριθμό ενσήμων για να έχουν ασφαλιστική κάλυψη, παρακολουθούν θεραπεία ζευγαριού και ο έφηβος γιος τους ατομικό ψυχοθεραπευτικό πρόγραμμα στο Τμήμα Εφήβων, μας λένε: «Ηταν παρά πολύ καλό το πρόγραμμα ψυχοθεραπείας που παρακολουθούσαμε, στο Τμήμα Εφήβων. Μας βοήθησε πολύ. Λυπόμαστε που σταματά».
«Αυτό που αναδύεται είναι η απαίτηση του κόσμου για διατήρηση της πρωτοβάθμιας, δημόσιας, δωρεάν φροντίδας υγείας και όχι η κατάργηση. Η στελέχωση με προσωπικό. Η προστασία ποιότητας ζωής. Αυτονόητα δικαιώματα… που αυτή τη στιγμή χρειάζεται να προασπίσουμε, διότι ο κίνδυνος δεν είναι η μοναξιά, ο κίνδυνος είναι να συνηθίσουμε στη μοναξιά», μας λέει η ειδική παιδαγωγός Καλλιόπη Οικονόμου. «Εδώ λειτουργούσαν δύο τμήματα, το Ιατροπαιδαγωγικό και το Τμήμα Εφήβων.
»Το Ιατροπαιδαγωγικό Τμήμα αναλαμβάνει διαγνωστικό και θεραπευτικό για παιδιά 0-18 ετών. Στόχος του είναι η διάγνωση και θεραπεία διαταραχών και δυσλειτουργιών που αντιμετωπίζει το παιδί, ο έφηβος και η οικογένειά του. Επίσης συνδράμει σε καταστάσεις άμεσης ανάγκης παιδιών με μετατραυματικό στρες, π.χ. σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών, ατυχημάτων, όπως σεισμοί του 1999 στην Αθήνα, φωτιές στην Ηλιεία το 2008
»Είναι ένα από τα ελάχιστα Κέντρα που εκτός από τη διάγνωση, αξιολόγηση, προσφέρει και θεραπεία. Ατομική ψυχοθεραπεία, ομαδική ψυχοθεραπεία παιδιών-εφήβων-γονέων, οικογενειακή ψυχοθεραπεία, συμβουλευτική γονέων, λογοθεραπεία, εργοθεραπεία, ειδική μάθηση, επαγγελματικό προσανατολισμό, παιγνιδιοθεραπεία. Ο αριθμός των ασφαλισμένων του ΕΟΠΥΥ που εξυπηρετεί, ανέρχεται στα 4.500 περιστατικά το χρόνο. Το αρχείο του είναι ένα από τα πιο παλαιά και πολύ σημαντικό, και αντιπροσωπεύει 67.000 περιστατικά μαζί με το Τμήμα Εφήβων».
Για το θεραπευτικό Τμήμα Εφήβων μάς μιλά η Ευαγγελία Φωκά, κοινωνική λειτουργός -ψυχοθεραπεύτρια: «Αποτελεί τμήμα του Κέντρου Παιδοψυχικής Υγιεινής του ΕΟΠΥΥ-Αθηνών, απευθύνεται σε οικογένειες που έχουν έφηβο 13-18 ετών που παρουσιάζει συναισθηματικές διαταραχές-κατάθλιψη, μεταιχμιακή διαταραχή-ψύχωση, διαταραχές διατροφής, μεικτές διαταραχές συναισθήματος και διαγωγής. Αντιμετωπίζει τις δυσκολίες αυτές των εφήβων με ατομική ψυχοθεραπεία, θεραπεία οικογένειας, ομαδική ψυχοθεραπεία, φαρμακευτική αγωγή όπου κρίνεται σκόπιμο. Συνεργάζεται με την Εισαγγελία Ενηλίκων για περιπτώσεις αιμομιξίας και κακοποίησης εφήβων. Εκτός από το διαγνωστικό και θεραπευτικό έργο, προάγει και μεριμνά για την επιστημονική γνώση με το Τμήμα Ερευνας και Εκπαίδευσης, το οποίο διοργανώνει επιμορφωτικά σεμινάρια, συνέδρια, επιμορφώνει εκπαιδευτικούς, παρέχει και πρακτική άσκηση σε προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές».
Αυτό ήταν το κεντρικό σύνθημα σε πανό που ανάρτησαν οροθετικοί στις ΗΠΑ πριν από λίγα χρόνια διαμαρτυρόμενοι για την έλλειψη κοινωνικής ασφάλισης που τους οδηγούσε με μαθηματική ακρίβεια στο θάνατο. Παρατηρώντας τα τεκταινόμενα στην καταρρέουσα ελληνική κοινωνία το υιοθετούμε απερίφραστα. Παντού γύρω μας μυρίζει θάνατο και δυστυχία. Από το έγκλημα που διαπράχθηκε κοντά στο Φαρμακονήσι εναντίον δυστυχισμένων Αφγανών και Σύριων προσφύγων, όπου οι άνδρες του λιμενικού σώματος οδήγησαν σε πνιγμό μικρά παιδιά, από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης – κράτησης ανεπιθύμητων κοινωνικών ομάδων, από τις συνεχόμενες διώξεις και φυλακίσεις όσων τολμάνε να αντιστέκονται, μέχρι τις επιχειρήσεις «Ξένιος Δίας» και «Θέτις», κατανοούμε ότι δεχόμαστε μια άνευ όρων επίθεση.
Ο κυνισμός των πολιτικών εκπροσώπων της κυβέρνησης μαριονέτας του ΔΝΤ για όσα έγιναν ανοιχτά του Φαρμακονησίου, οι δηλώσεις του Πλεύρη ότι «η φύλαξη των συνόρων δεν μπορεί να υφίσταται αν δεν υπάρχουν απώλειες και για να γίνω κατανοητός αν δεν υπάρχουν νεκροί, η φύλαξη των συνόρων θέλει νεκρούς», μέχρι τις προεκλογικές εξαγγελίες του πρωθυπουργού για ανακατάληψη των πόλεων από τους μετανάστες, μας εξοργίζουν αφάνταστα πολύ. Και δεν μας αφήνουν καμιά απολύτως αμφιβολία για το τι πρόκειται να επακολουθήσει εναντίον μας, εναντίων των απεξαρτημένων, των τοξικομανών, των οροθετικών, των μεταναστών, των εκδιδόμενων ατόμων, όσων με τον έναν ή τον άλλο τρόπο παρεκκλίνουν από τη νόρμα της κανονικότητας και εξοργίζουν τους αποκτηνωμένους μικροαστούς – συνένοχους την καθημερινή βαρβαρότητα που ζούμε. Μας προκαλεί θλίψη και οργή αυτό που συνέβη στο Φαρμακονήσι, αλλά δεν μας προκαλεί καμιά απολύτως έκπληξη. Μας είναι χρόνια γνωστό το τι γίνεται στα χερσαία και θαλάσσια σύνορα του ελληνικού κράτους, πόσα εγκλήματα έχουν διαπραχθεί από νάρκες, από πνιγμούς και από λυσσασμένους συνοριοφύλακες και λιμενικούς. Ξέρουμε με ποιους έχουμε να κάνουμε.
Όσο το τέρας της φτώχειας σβήνει ολόκληρα κομμάτια του πληθυσμού από τον κοινωνικό χάρτη τόσο η καταστολή γίνεται αγριότερη. Όσο οι άνθρωποι θα αντιστέκονται και θα ριζοσπαστικοποιούνται τόσο θα ξεχύνονται τα ναζιστικά τάγματα εφόδου – όπως αυτό που βεβήλωσε το μνημείο για τον Π. Φύσσα και επιτέθηκε στο αυτοδιαχειριζόμενο στέκι «ρεσάλτο» – για να τον κατατρομοκρατήσουν.
Εμείς περάσαμε τα προηγούμενα χρόνια κάθε είδους δεινά και ανείπωτες δυστυχίες και στο 18Ανω επανακτήσαμε την συνείδησή μας και διαμορφώσαμε έναν συνεκτικό πολιτικό λόγο. Αυτή λοιπόν είναι η συνείδηση η οποία δε μας επιτρέπει να μείνουμε απαθείς για κανένα λόγο στον κόσμο απέναντι στη διάχυτη τρομοκρατία της εξουσίας. Αυτός ο συνεκτικός λόγος είναι που σπάει καθημερινά τη σιωπή που πάει να μας επιβληθεί, «εμείς δεν πρόκειται να πεθάνουμε σιωπηλά», δεν είμαστε πια στον κόσμο των ουσιών και της παθητικότητας, είμαστε στο δρόμο της αντίστασης και του αγώνα.
