blog

Pablo Picasso – Child playing with a toy truck

Πηγή: Ενθέματα

Τρεις ζωές χάθηκαν…

του Γιώργου Νικολαΐδη

Δεν νομίζω πως υπήρξε άνθρωπος σ’ αυτή τη χώρα που να μη συγκλονίστηκε από τον φρικτό θάνατο της μικρής Άννυς. Η υπόθεση έχει τρεις διακριτές διαστάσεις. Η πρώτη είναι η ανθρώπινη και αφορά τις ψυχολογικές διαδρομές των πρωταγωνιστών του δράματος: Είχαν ενεργή ψυχοπαθολογία και τι είδους; Πώς οδηγήθηκαν στις μοιραίες αποφάσεις; Έπαιξε ρόλο η εξάρτηση από ουσίες ή η επήρειά τους τις κρίσιμες ώρες; Ποια η ατομική τους διαδρομή, ποια η προοδευτική ψυχοκοινωνική τους έκπτωση που οδήγησε σε αυτή την κατάληξη; Ερωτήματα τα οποία μπορούν να απαντηθούν μόνον ύστερα από καιρό και -ίσως μόνο εν μέρει- από τους επαγγελματίες της ψυχικής υγείας και της δικαιοσύνης, που θα εμπλακούν. Τα υπόλοιπα, που λέγονται με ευκολία από γνωστούς τηλεψυχίατρους, τηλεψυχολόγους, πανελίστες εγκληματολόγους και νομικούς είναι εντελώς εκ του περισσού: ούτε διάγνωση ούτε πραγματογνωμοσύνη ούτε δικαστική απόφαση εκδίδεται με μια ματιά ή εξ αποστάσεως. Η κωμικοτραγική ιστορία της αυτόκλητης ψυχίατρου-μαϊμού τα λέει όλα επ’ αυτού.

Κι αυτό μας πάει στη δεύτερη διάσταση, την επικοινωνιακή, που αφορά τη διαχείριση του συμβάντος. Αυτή η διάσταση είναι πιο σημαντική όσο περισσότερο μια κοινωνία προχωράει στον δρόμο της «κοινωνίας του θεάματος». Οι δημοσιογράφοι ζητούν «να χυθεί άπλετο φώς», οι επαγγελματίες της κλειδαρότρυπας κοινοποιούν φρικιαστικές λεπτομέρειες του ειδεχθούς φονικού, οι νοσταλγοί της θανατικής ποινής βρίσκουν ξανά ευκαιρία να προπαγανδίσουν λυσσαλέα τη δολοφονία ανθρώπων από το κράτος, οι ανθρωπιστές αναμασούν κοινοτοπίες περί της κοινωνίας που διαφθείρει τους αρχικά καλούς καγαθούς ανθρώπους, οι φιλάνθρωποι σπεύδουν να δηλώσουν παρόντες στο εγχείρημα της προστασίας των παιδιών. Όλοι αυτοί δεν αποτελούν πλέον ένα χωριστό φαινόμενο από το αρχικό (το στυγερό έγκλημα), αλλά μάλλον την ουσία του για τον δημόσιο διάλογο. Με αφορμή μια ανθρώπινη τραγωδία, προωθεί ο καθένας την προαποφασισμένη ατζέντα του, αδιαφορώντας αν αυτό περνάει μέσα από την επίταση ενός γενικευμένου πανικού στην κοινωνία, είτε ηθικού («πού οδηγούμαστε;») είτε πραγματικού («πώς θα προστατέψουμε τα παιδιά μας;»).

Με μια πιο ψύχραιμη αντιμετώπιση όλα τα παραπάνω φαίνονται εντελώς άστοχα. Είναι άλλωστε πλέον δεδομένο (βλ. και τις περιπτώσεις του μικρού Άλεξ και του Β. Γιακουμάκη) πως η υπερβολική δημοσιότητα και η εμπλοκή άσχετων δεν βοηθούν καθόλου στη διερεύνηση τέτοιων υποθέσεων, ούτε από ψυχοκοινωνική πλευρά ούτε από ανακριτική, αλλά μάλλον τη δυσχεραίνουν. Ο δημόσιος λόγος είναι επίσης ενδεικτικός. Οι χαρακτηρισμοί «τέρας» δώσανε και πήρανε, εξυπηρετώντας βασικά τον καθησυχασμό των νοικοκυραίων πως «αυτοί» σε καμία περίπτωση δεν θα έφταναν ως εκεί. Οι ιστορίες των μεγάλων πολέμων του 20ού αιώνα, οι γενοκτονίες και πλείστα άλλα, ωστόσο, έχουν αποδείξει πως ο καθένας μας έχει μέσα του σε κάποιο βαθμό τη δυνατότητα να μεταστραφεί σε σαδιστική, καταστρεπτική μηχανή. Γι αυτό οι κοινωνίες οφείλουν να διαθέτουν νόμους, θεσμούς και ιδεολογίες συνύπαρξης, διαλόγου, ανοχής και σεβασμού της ανθρώπινης ζωής και αξιοπρέπειας.

Γι’ αυτό, άλλωστε, η θανατική καταδίκη καταργήθηκε στις ευρωπαϊκές χώρες. Γιατί η δημοκρατία δεν παίρνει κάτι που δεν μπορεί να δώσει πίσω. Στις ΗΠΑ, σε αρκετές αναδρομικές έρευνες, βρέθηκε πως εκτελεσμένοι θανατοποινίτες είχαν πέσει θύματα δικαστικής πλάνης, αλλά πλέον ήταν πολύ αργά… Μερικοί μάλιστα, ιδιαίτερα έγχρωμοι, είχαν κατηγορηθεί για ιδιαζόντως ειδεχθή εγκλήματα ενάντια σε μικρά παιδιά. Η επιλεκτική στοχοποίηση ατόμων που ανήκουν σε μειονότητες και η συνειρμική επικύρωση ρατσιστικών στερεοτύπων («μόνο αυτοί οι μαύροι/μετανάστες/χρήστες/γύφτοι κ.ο.κ. τα κάνουν αυτά στα παιδιά τους») δεν απουσίασε και στην περίσταση που συζητάμε. Ο δράστης αναφερόταν ως «27χρονος Βούλγαρος» ή «27χρονος χρήστης». Βέβαια, ξεχάστηκε ότι θανάτους και κακοποιήσεις παιδιών από τους γονείς έχουμε δυστυχώς κάθε χρόνο στη χώρα μας, με δράστες όλων των φυλών και των κοινωνικοοικονομικών στρωμάτων.

Μιλώντας για τις ευθύνες μιας συντεταγμένης δημοκρατικής πολιτείας φτάνουμε στην τρίτη διάσταση, την κοινωνική. Τι θα μπορούσε να είχε κάνει μια αλληλέγγυα πολιτεία ώστε να μην είχε συμβεί ένα τέτοιο δράμα; Πώς μπορεί να προστατευτεί από παρόμοιες ενδοοικογενειακές τραγωδίες; Ετούτη η πολύ σημαντική διάσταση λίγο απασχόλησε τον δημόσιο λόγο. Παρόλο που στη χώρα μας ούτε συγκροτημένο σύστημα κοινωνικών υπηρεσιών υπάρχει ούτε εξειδικευμένες υπηρεσίες παιδικής προστασίας για όλο τον πληθυσμό.

Σε πρόσφατη έρευνά μας, στο Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού, σε μεγάλο αντιπροσωπευτικό δείγμα παιδιών 11, 13 και 16 χρόνων, ενώ τα παιδιά σε ανώνυμο ερωτηματολόγιο ανέφεραν πως είχαν μία τουλάχιστον εμπειρία έκθεσης σε σωματική βία σε ποσοστό 47% (πάνω από 5% αφορούσε πολλαπλές εμπειρίες σωματικής κακοποίησης) το σύνολο των αρμόδιων φορέων, κυβερνητικών και μη, είχαν γνώση αναφορών για μόνο 0,18% των παιδιών της ίδιας ηλικίας. Σχετικά με τις σοβαρές περιπτώσεις σεξουαλικής βίας, τα μεν παιδιά ανέφεραν τέτοιο ιστορικό σε ποσοστό 4,5%, ενώ οι φορείς γνώριζαν μόνο το 0,07%.

Φυσικά, το πρόβλημα της ενδοοικογενειακής βίας κατά των παιδιών και της γονεϊκής επάρκειας δεν επιλύεται με την απομάκρυνση του παιδιού από τους γονείς τους, με την πρώτη υπόνοια, αφού μιλάμε για πάνω από 4.000 περιστατικά κακοποίησης ή παραμέλησης παιδιών στην Ελλάδα ετησίως, ενώ η τοποθέτηση των παιδιών σε ιδρυματικά πλαίσια φιλοξενίας εγκυμονεί συχνά την περαιτέρω θυματοποίησή τους.

Δυστυχώς στην Ελλάδα δεν λειτουργούν συγκροτημένα προγράμματα πρώιμου εντοπισμού των οικογενειών με παιδιά που αντιμετωπίζουν προβλήματα βίας ή παραμέλησης. Κατά τραγική σύμπτωση, την περίοδο αυτή επιχειρούμε ως Ινστιτούτο, σε συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας, την πιλοτική εφαρμογή ενός προγράμματος πρώιμης ανίχνευσης προβληματικών σχέσεων φροντίδας βρεφών και νηπίων στο 10% των Μονάδων Πρωτοβάθμιας Περίθαλψης της χώρας, με τη φιλόδοξη ελπίδα κάτι τέτοιο να γενικευτεί.

Σε άλλες πάντως χώρες του υπαρκτού καπιταλισμού, εδώ και δεκαετίες, αναγνωρίζουν την αξία που έχει η ζωή και η ευεξία ενός παιδιού, επομένως οι οικογένειες ήδη από τη γέννηση δέχονται την επίσκεψη, συνδρομή αλλά και εποπτεία των κοινωνικών υπηρεσιών. Ιδιαίτερα σε οικογένειες που ζουν σε συνθήκες κοινωνικού αποκλεισμού ή περιθωρίου ή με επιρρέπεια σε εγκληματικότητα, σε οικογένειες με προβλήματα χρήσης ουσιών, αλκοόλ ή ενεργού ψυχοπαθολογίας, οι επισκέψεις συνεχίζονται στο σπίτι μετά την έξοδο από το μαιευτήριο, για όσο χρειαστεί προκειμένου να διασφαλιστεί πως είναι δυνατή η ανατροφή του νεογέννητου παιδιού ή αλλιώς να ληφθούν μέτρα προστασίας του. Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι με την πλαισίωση αυτή, την υποστήριξη αλλά και την εποπτεία μιας συντεταγμένης πολιτείας, και τα παιδιά προστατεύονται και αρκετοί γονείς κινητοποιούνται, οριοθετούνται και, αντί της αυτοκαταστροφικής τους διαδρομής, μπορούν να οικοδομήσουν καινούργια ζωή. Γιατί η πλειοψηφία των γονέων αυτών –ίσως και οι γονείς της άτυχης Άννυς– δεν έχουν εξαρχής την πρόθεση να οδηγηθούν σε μια τραγική έκβαση, αλλά χάνονται βήμα-βήμα σε μια διαδρομή όπου ουδείς βρίσκεται να τους κρατήσει.

Φυσικά, ατομικές διαφοροποιήσεις πάντα υπάρχουν. Kάποιοι ανταποκρίνονται περισσότερο, κάποιοι ίσως καθόλου. Ωστόσο, από τη σκοπιά μιας συντεταγμένης κοινωνίας της αλληλεγγύης το ερώτημα είναι αν είναι διαθέσιμη κάθε δυνατότητα φροντίδας (ή και επιτήρησης) που θα έκανε, έστω και κάποιους, να αλλάξουν ρότα και να σωθούν ζωές βιολογικά και ψυχικά. Γιατί, κακά τα ψέματα, στο συγκεκριμένο συμβάν χάθηκαν τρεις ζωές. Ανεξάρτητα από οποιαδήποτε νομική έκβαση ή καταλογισμό ευθυνών, ποιος φαντάζεται πως οι γονείς αυτοί μπορούν να ζήσουν μια ζωή πια;

Ετούτο καθόλου δεν σημαίνει οποιαδήποτε επιείκεια ή συμψηφισμό των ευθυνών ούτε συνιστά ελαφρυντικό: η εξίσωση των κοινωνικών ευθυνών με την ατομική ατιμωρησία αποτελεί αυθαίρετο λογικό άλμα. Ωστόσο, το κοινωνικό σύνολο απέτυχε να αποτρέψει κάποια μέλη του να ακολουθήσουν διαδρομές καταστροφής, και δικής τους και άλλων, κάποιους ίσως απέτυχε να τους προστατέψει από τον ίδιο τους τον εαυτό. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, μάλιστα, η κοινωνία πιθανότατα ούτε καν προσπάθησε να τους αποτρέψει. Ενδεχομένως δεν γνώριζε καν την ύπαρξή τους και τη δυνητική επικινδυνότητα της κατάστασής τους.

Αντί λοιπόν να ζητάμε κρεμάλες, είναι προτιμότερο να σκεφτούμε πως πρέπει και στη χώρα μας να συγκροτηθεί ένα σύστημα κοινωνικών υπηρεσιών που θα αποτρέπει περιστατικά λιγότερο ή περισσότερο τραγικά στο μέλλον. Αλλιώς, αργά ή γρήγορα θα ζούμε εθισμένοι σε αυτά.

Ο Γιώργος Νικολαΐδης είναι ψυχίατρος, διευθυντής της Διεύθυνσης Ψυχικής Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού.

Το Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών οργανώνει ημερίδα με θέμα:

«Οι Νέοι σε Περίοδο Μεγάλης Οικονομικής Κρίσης: Επιπτώσεις για την Προσαρμογή, Ανάπτυξη και Ψυχική Υγεία»

Θα παρουσιαστούν τα αποτελέσματα διαχρονικής έρευνας που πραγματοποιήθηκε υπό την επιστημονική ευθύνη της Καθηγήτριας Ψυχολογίας Φρόσως Μόττη-Στεφανίδη, σε περισσότερους από 2000 μαθητές Γυμνασίου σε 14 σχολεία της Αττική.

Προσκεκλημένοι ομιλητές είναι ο Καθηγητής Ψυχολογίας Jens B. Asendorpf, του Πανεπιστημίου Humboldt του Βερολίνου, και η Καθηγήτρια Ψυχολογίας Katariina Salmela-Aro, του Πανεπιστημίου του Ελσίνκι, που είναι συνεργάτες του προγράμματος. Θα υπάρχει ταυτόχρονη μετάφραση των ομιλιών από τα αγγλικά.

Θα μιλήσουν επίσης η επιστημονικώς υπεύθυνη Καθηγήτρια Φρόσω Μόττη-Στεφανίδη, ο Αναπληρωτής Καθηγητής Βασίλης Παυλόπουλος, ο Επίκουρος Καθηγητής Πέτρος Ρούσσος και συνεργάτες του προγράμματος.

Η ημερίδα θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή 15 Μαΐου 2015, στο ξενοδοχείο Divani Caravel. Οι εγγραφές αρχίζουν στις 8 π.μ. και οι ομιλίες στις 9 π.μ. Θα δοθούν βεβαιώσεις παρακολούθησης.

Η ημερίδα εντάσσεται στα πλαίσια του προγράμματος «Θετική προσαρμογή μεταναστών και γηγενών εφήβων κατά τη διάρκεια οικονομικής ύφεσης: Διεργασίες ευαλωτότητας και ψυχικής ανθεκτικότητας», που εντάσσεται στο έργο Αριστεία ΙI. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

Για πληροφορίες μπορείτε να απευθυνθείτε στο 210 727 7525, από Δευτέρα ως Παρασκευή 10:00-13:00.

Δείτε εδώ το πρόγραμμα της ημερίδας…

Σεμινάριο: “Ο ρόλος του φόβου στην Παράνοια”

&

“Ξεκινώντας και στηρίζοντας μια ομάδα αυτοβοήθειας για ανθρώπους με ασυνήθιστες πεποιθήσεις”

με τους Peter Bullimore και Shaun Hunt (National Paranoia Network UK)

Τροίας 44 και Γ’ Σεπτεμβρίου (πλησίον σταθμού Βικτώριας)

Το Δίκτυο των Ανθρώπων που Ακούνε Φωνές διοργανώνει διήμερο εργαστήριο με θέμα τη διαχείριση παρανοϊκών ιδεών και ασυνήθιστων πεποιθήσεων με εισηγητές τους Peter Bullimore και Shaun Hunt από το National Paranoia Network του Ηνωμένου Βασιλείου. Το εργαστήριο θα πραγματοποιηθεί στις 20 και 21 Φεβρουαρίου 2015 στην έδρα του Δικτύου στην οδό Τροίας 44 και Γ’ Σεπτεμβρίου, πλησίον του σταθμού ΗΣΑΠ Βικτώρια.

Στόχος του εργαστηρίου είναι να παρέχει ένα διαφορετικό τρόπο κατανόησης του νοήματος της εμπειρίας και διαχείρισης των ασυνήθιστων ιδεών, αποδομώντας την έννοια της παράνοιας και αναπτύσσοντας μια εναλλακτική προσέγγιση γύρω από αυτήν. Οι ομιλητές θα μοιραστούν τις γνώσεις και την εμπειρία τους μεταφέροντας νέες ιδέες και στρατηγικές διαχείρισης των ιδεών με λειτουργικό και βιώσιμο τρόπο με σκοπό την ενίσχυση των δεξιοτήτων τόσο των ανθρώπων που τις βιώνουν όσο και αυτών που δουλεύουν υποστηρικτικά με άτομα με εμπειρία.

Ο Peter Bullimore είναι συν-ιδρυτής του Νational Paranoia Network και συντονιστής του Asylum Associates ενός εκπαιδευτικού και συμβουλευτικού φορέα σε θέματα φωνών και παράνοιας. Έχοντας περάσει δέκα χρόνια ως ψυχιατρικός ασθενής και έχοντας βιώσει αρκετές κρίσεις παράνοιας κατάφερε διεκδικήσει τη ζωή του από το ψυχιατρικό σύστημα. Ζώντας ο ίδιος εμπειρία φωνών και παράνοιας, έχει εμπνεύσει, ενθαρρύνει και υποστηρίξει τη δημιουργία αντίστοιχων ομάδων αυτοβοηθείας σε πολλά μέρη του κόσμου. Επιπλέον εκπαιδεύει άτομα στη διαχείριση φωνών και παράνοιας διεθνώς, συντονίζει εργαστήρια εκπαίδευσης με επαγγελματίες ψυχικής υγείας στη συνέντευξη του Maastricht και σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο του Manchester διεξάγει έρευνα πάνω σε θέματα ανάρρωσης.

Ο Shaun Hunt έχει επίσης βιώσει εμπειρίες παράνοιας και φωνών, είναι μέλος του National Paranoia Network του Ηνωμένου Βασιλείου και τα τελευταία χρόνια εργάζεται ως ειδικός από εμπειρία (expert by experience) στοπ Βρετανικό Δημόσιο Σύστημα Υγείας (NHS) υποστηρίζοντας ανθρώπους να προχωρήσουν στη ζωή τους παρά τις αντιξοότητες που δημιουργούν οι φωνές και η παράνοια καθώς και να βγάλουν νόημα από τις εμπειρίες τους

Το εργαστήριο απευθύνεται κυρίως σε επαγγελματίες και φοιτητές στο χώρο της ψυχικής υγείας και σε άτομα με εμπειρία παρανοϊκών ιδεών και ασυνήθιστων πεποιθήσεων.

Θα υπάρχει μετάφραση στα ελληνικά. Θα δοθεί βεβαίωση συμμετοχής.

Ώρες σεμιναρίου

Παρασκευή 20/02/2015: Εγγραφές:15:30 – 16:00 – Σεμινάριο: 16:00 – 20:00

Σάββατο 21/02/2015: Σεμινάριο: 10:00 έως 14:00 και 15:00 έως 19:00

Πληροφορίες εγγραφής

Όσοι επιθυμούν να συμμετάσχουν στο σεμινάριο παρακαλούνται να συμπληρώσουν ηλεκτρονικά τη φόρμα εγγραφής και να τη στείλουν στο email athinahvsynantisi@gmail.com

Εναλλακτικά, για όσους δεν έχουν τη δυνατότητα αποστολής mail, η εγγραφή μπορεί να γίνει τηλεφωνικά με τους υπεύθυνους της διοργάνωσης στα τηλέφωνα που παρατίθενται παρακάτω. Υπενθυμίζουμε ότι η συνεισφορά των 20 ευρώ είναι προαιρετική και γίνεται στο χώρο του σεμιναρίου κατά την εγγραφή. Η όποια συνεισφορά σας είναι γα εμάς σημαντική προκειμένου να καλυφτούν τα έξοδα των ομιλητών.

Λόγω του περιορισμένου αριθμού θέσεων θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας.

Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το διήμερο στα τηλέφωνα 694 430 2577 &  695 125 7662 και σχετικά με το δίκτυο στο: www.hearingvoices.gr

Ένα κλικ εδώ για το φυλλάδιο με πληροφορίες για το σεμινάριο…

(φωτογραφία: Αλέξανδρος Αβραμίδης)

Πηγή: vice.com

Στο Μυαλό των Ανθρώπων που Ακούνε Φωνές

Κώστας Κουκουμάκας

Όταν ο κεντρικός ομιλητής ανέβηκε στο βήμα και εκτός από τους συνέδρους καλωσόρισε «και τις φωνές που θα μας επισκεφθούν εδώ μέσα στην αίθουσα», αισθάνθηκα κάπως αμήχανα. Οι σύνεδροι γύρω μου φόρεσαν τα ακουστικά για τη μετάφραση και παρακολούθησαν με προσήλωση τον ομιλητή, γνέφοντας καταφατικά με το κεφάλι και χειροκροτώντας στα σημεία της παρουσίασης με τα οποία συμφωνούσαν απόλυτα.

Άνθρωποι που «ακούνε φωνές» και επαγγελματίες στον χώρο της ψυχικής υγείας, ερευνητές, φοιτητές ιατρικής και εθελοντές, περίπου 300 άτομα από 24 διαφορετικές χώρες συμμετείχαν στο 6ο Διεθνές Συνέδριο «Ακούγοντας φωνές», το οποίο πραγματοποιήθηκε το Σαββατοκύριακο στη Θεσσαλονίκη. Διοργανώθηκε από το Ελληνικό Δίκτυο «Ακούω Φωνές» και το Παρατηρητήριο για τα Δικαιώματα στον Χώρο της Ψυχικής Υγείας και ήταν η συνέχεια αντίστοιχων διεθνών συναντήσεων, οι οποίες ξεκίνησαν το 2009 στο Μάαστριχτ της Ολλανδίας.

Για δύο μέρες, καθώς ο ήλιος έλουζε το δάσος του Σέιχ Σου πού κύκλωνε το ξενοδοχείο του συνεδρίου, παρουσιάστηκαν επιστημονικές ανακοινώσεις και προσωπικές αφηγήσεις ανθρώπων που ήθελαν να αφηγηθούν «την εμπειρία». Το κοινό συμπέρασμα ήταν η ανάγκη δημιουργίας ενός εναλλακτικού δικτύου υπηρεσιών ψυχικής υγείας, το οποίο θα αποκλείει τον μονόδρομο των ισχυρών φαρμάκων και τον εγκλεισμό στα ψυχιατρεία – άσυλα. Αντίθετα, θα βασίζεται στην αυτενέργεια και την αυτοβοήθεια, χωρίς αυτό το σύστημα να ελέγχει και να καταπιέζει τον πάσχοντα. «Ο σκοπός δεν είναι να εξαλειφθούν οι ‘φωνές’, αλλά να φτάσουν οι άνθρωποι που τις ακούνε να μπορούν να τις διαχειρίζονται, ίσως και να τις εκλάβουν ως ιδιαίτερο χάρισμα» διευκρινίστηκε. Όλα αυτά ίσως ακούγονται ειρωνικά στη βάρβαρη πραγματικότητα της Ελλάδας της κρίσης (τα δημόσια ψυχιατρεία κλείνουν μέσα στο 2015) και της φούσκας του success story της «ψυχιατρικής μεταρρύθμισης».

Εντέλει, οι άνθρωποι που «ακούνε φωνές» είναι ψυχικά ασθενείς; Αυτό από μόνο του δεν καθιστά κάποιον ψυχικά άρρωστο, υποστήριξαν επαγγελματίες του χώρου της ψυχικής υγείας στο συνέδριο, άποψη που κερδίζει έδαφος τα τελευταία χρόνια στην επιστημονική κοινότητα. «Το ίδιο μπορεί να συμβεί σε εξαρτημένους από ναρκωτικά και αλκοόλ ή σε ηλικιωμένους. Υπάρχουν επίσης άνθρωποι που ‘ακούνε φωνές’, οι οποίοι δεν έχουν ιστορικό ασθένειας ούτε καταναλώνουν ναρκωτικά ή αλκοόλ», όπως ειπώθηκε. Δικαιολογημένα, η σύνδεση με τη ψυχική νόσο έχει ως αποτέλεσμα πολλοί να δείχνουν απροθυμία και φόβο να μιλήσουν σε έναν γιατρό ή και σε κοντινά τους άτομα. Τέσσερις άνθρωποι με την «εμπειρία» μίλησαν επώνυμα στο συνέδριο και το VICE.

Μαρίνα Λυκοβουνιώτη (Ελλάδα) – «Μην πυροβολείτε τον αγγελιοφόρο»

«Υπάρχει ένα τραγούδι που λέει: “I am friends with the monster that’s under my bed/ Get along with the voices inside of my head/ You’re trying to save me, stop holding your breath/ And you think I’m crazy, yeah, you think I’m crazy” («Είμαι φίλος με το τέρας που είναι κάτω από το κρεβάτι/ Τα πηγαίνω καλά με τις φωνές μες’ το κεφάλι μου/ Προσπαθείς να με σώσεις, σταμάτα να κρατάς την αναπνοή σου/ Και νομίζεις ότι είμαι τρελός, ναι, νομίζεις ότι είμαι τρελός»). Και σε άλλο σημείο: “Don’t  shoot the messenger, I’m just friends with the monster that’s under my bed”, δηλαδή μην πυροβολείτε τον αγγελιοφόρο, κατά το ‘μην πυροβολείτε τον πιανίστα’.

Κάποια πράγματα στη ζωή μας τα θεωρούμε δεδομένα. Οι περισσότεροι άνθρωποι που ‘ακούμε φωνές’ θεωρούμε το Δίκτυο και την κοινότητα που υπάρχει γύρω του ως ένα δεδομένα πλαίσιο για να εκφράζουμε την εμπειρία μας. Πολλές φορές, όμως, φέρνω στο μυαλό μου την πρώτη φορά που άκουσα κάποιον άνθρωπο να μιλάει σε κοινό για την εμπειρία του και μάλιστα τόσο περιγραφικά. Ήταν ένα από τα πρώτα σεμινάρια του Δικτύου της Αθήνας. Μου φάνηκαν τόσο γνωστά όλα αυτά που περιέγραφε, αλλά ταυτόχρονα τόσο περίεργο που τα έλεγε μπροστά σε κοινό και σκέφτηκα: ‘Μα καλά, γι’ αυτά που ακούμε μιλάει;’ Συγκεντρώθηκα στη μετάφραση και είπα: ‘Ω, ναι! Γι’ αυτά μιλάει’! Μέχρι να έρθω στο Δίκτυο δεν είχα ακούσει θετική ή χρήσιμη φωνή για εμένα. Η επαφή μου με το ψυχιατρικό σύστημα δεν μου άφηνε το περιθώριο (…) Θέλω να αναφερθώ σε αυτά που μου προσφέρουν οι ‘φωνές’. Με εμπνέουν για θέματα που με ενδιαφέρουν, όπως η μουσική. Με βοηθούν στην καθημερινότητα, στο μαγείρεμα και τα ψώνια. Δεν ξέρετε πώς είναι να ψωνίζεις και να έχεις τις φωνές να σου μιλάνε. Διαλέγεις τα πιο υπέροχα πράγματα. Επίσης, είναι μια παρέα στη μοναξιά. Και μου διώχνουν την ανασφάλεια όταν είμαι μόνη. Όλη αυτή η εμπειρία μου έδωσε την ευκαιρία να γνωρίσω το καλύτερο ψυχιατρικό σύστημα, τους ανθρώπους που κάνουν χρήση των υπηρεσιών, τις εναλλακτικές προσεγγίσεις και τι ακριβώς συμβαίνει στον κόσμο της ψυχικής υγείας. Ζητάω πολλές φορές τη συμβουλή των ‘φωνών’ ακόμη και για πρακτικά θέματα. Για την αφίσα του συνεδρίου υπήρχαν διαφωνίες στον σχεδιασμό με ορισμένα μέλη της ομάδας. Μια φωνή μου είπε ‘γιατί δεν κάνεις αυτό που σου λένε’. Κι όντως, εκείνο το απόγευμα κάθισα με μια από τις ‘φωνές’ και σχεδιάσαμε έξι από τις εκδόσεις τις αφίσας. Το βασικό στοιχείο που μπορούμε να αποκομίσουμε από την εμπειρία είναι ότι από τα αρνητικά συμπτώματα μπορούμε να πάρουμε κάτι θετικό».

Irene van de Giessen (Ολλανδία) – «Οι ‘φωνές’ όπως οι Σειρήνες του Οδυσσέα»

«Μετά τον Τρωικό Πόλεμο ο Οδυσσέας χρειάστηκε δέκα χρόνια για να επιστρέψει στην Ιθάκη. Η λύση που βρήκε για να περάσει από τις Σειρήνες είναι γνωστή ως ‘οδυσσειακή κατασκευή’. Έκλεισε με κερί τα αυτιά του πληρώματος και ο ίδιος δέθηκε στο κατάρτι. Άκουσε έτσι τις Σειρήνες, αλλά δεν μπορούσε να ρίξει το πλοίο στα βράχια (…) Στη ζωή μου πέρασα μια κρίση, αντίστοιχη με του Οδυσσέα μετά τον πόλεμο, μέσα στην ανάδοχη οικογένεια που με υιοθέτησε. Οι εσωτερικές ‘φωνές’ μου έλεγαν συνεχώς ότι κάνω λάθος. Βρισκόμουν σε σύγχυση και οι αξίες που είχα μάθει, δηλαδή να είμαι κοινωνική, να φροντίζω για την προσωπική μου υγιεινή, όλες κατέρρευσαν. Άρχισα να αμελώ τον εαυτό μου, δεν έκανα μπάνιο, χρησιμοποιούσα το δάπεδο του μπάνιου ως τουαλέτα, έτρωγα συνεχώς και είχα έναν μόνιμο φόβο θανάτου. Δεν μπορούσα να καταλάβω τι συνέβη λάθος με εμένα.

Ο ψυχίατρος διέγνωσε σε 5 λεπτά ότι είμαι σχιζοφρενής, όμως πόσο καλό θα ήταν να είχε μπορέσει να προσπεράσει τις Σειρήνες, όπως ο Οδυσσέας; Αντίθετα, εγώ βίωσα τις άσχημες επιπτώσεις της διάγνωσης και δεν απέφυγα να ρίξω το πλοίο στα βράχια. Ο γιατρός, παρασυρόμενος από τις φαρμακοβιομηχανίες, μου συνταγογράφησε ακριβά και τελείως άχρηστα φάρμακα. Για 20 χρόνια ζούσα σε έναν κόσμο χωρίς ελπίδα και η αγωγή απλώς με ηρέμησε. Η κρίση φαινόταν ότι πέρασε, αλλά ήταν ένα οικοδόμημα φτιαγμένο από τραπουλόχαρτα. Ο πατριός μου, που σήμερα βρίσκεται εδώ στην αίθουσα, ανέλαβε προσωπικά την ανάρρωσή μου, όμως εγώ η ίδια αποφάσισα να ακολουθήσω την προσέγγιση του Μάαστριχτ. Βρήκα έναν κόουτς κι άρχισα να φτιάχνω τη δική μου ‘οδυσσειακή κατασκευή’. Έμαθα να είμαι δυνατή, αυτό που έπρεπε να κάνω ήταν να παρατηρώ τα χαρακτηριστικά της κρίσης μου κι έτσι απέφυγα να πιστεύω ότι ήταν κάτι κακό εξ ορισμού. Το ζητούμενο είναι να αποδεχτείς αυτά που έρχονται στην επιφάνεια (…) Εξακολουθώ να ‘ακούω φωνές’, αλλά δεν παθαίνω πια επαναλαμβανόμενες κρίσεις. Κι εσείς και εγώ θα ακούσετε στη ζωή σας Σειρήνες. Να συντονιστείτε με αυτές. Να τις ακούσετε, να χαμογελάσετε και να συνεχίστε».

Δημήτρης Χατζηβασιλειάδης (Ελλάδα) – «Το Δίκτυο με βοήθησε να πάρω μια πορεία αλλαγών»

«… Η προσωπική μου εμπειρία άρχισε το καλοκαίρι το καλοκαίρι του 2005. Πάλευα με τις ‘φωνές’ για εφτά χρόνια χωρίς βοήθεια, παίρνοντας χάπια. Με έκαναν να αισθάνομαι φόβο, με τρομοκρατούσαν, με απειλούσαν και γενικά απώθησα από το μυαλό μου πολλά πράγματα. Κάποια στιγμή φοβήθηκα τόσο πολύ που κάλεσα την Αστυνομία, γιατί πίστεψα όχι τόσο ότι κινδυνεύω εγώ άμεσα, αλλά περισσότερο οι δικοί μου και η κοπέλα που αγαπούσα, της οποίας τη φωνή επίσης άκουγα. Βρέθηκα παγιδευμένος σε μια πραγματικότητα, στην οποία παντρεύτηκαν ο έρωτας, τα αισθήματά μου και ο κίνδυνος του θανάτου. Οι γονείς μου φοβήθηκαν όταν με είδαν έτσι αποδιοργανωμένο και σε πανικό και αποφάσισαν την κλασσική λύση, να επισκεφτούμε έναν ψυχίατρο. Ο πατέρας μου είναι γεωπόνος, κατά μια έννοια είναι κι αυτός γιατρός, των φυτών. Ο ψυχίατρος μου χορήγησε φάρμακα από το πρώτο ραντεβού κι έκρινε απαραίτητη την εισαγωγή μου σε ιδιωτική κλινική, την οποία βέβαια διηύθυνε ο ίδιος. Έτσι, έγινα πελάτης του ιδιωτικού ψυχιατρικού και φαρμακευτικού συστήματος και συνεχίζω να είμαι, έχοντας στο μεταξύ αλλάξει δύο-τρεις γιατρούς.

Η πράξη μου αυτή ήταν η αυτό-ύπνωσή μου. Κάποιοι λόγοι με ώθησαν να ασχοληθώ με παραψυχολογικά ζητήματα. Θυμάμαι δύο κοπέλες που ήταν πλασιέ βιβλίων, αγόρασα μια εγκυκλοπαίδεια και τη διάβασα, ετοίμασα ένα ηχητικό κλιπ, το έβαλα να παίζει σε λούπα και κοιμήθηκα. Κάποια στιγμή ξύπνησα σε μια κατάσταση πανικού και από εκείνη την ημέρα άρχισα να ‘ακούω φωνές’. Εντελώς παραδόξως δεν το συσχέτισα. Ίσως επειδή αντιλαμβανόμουν τις ‘φωνές’ ως κάτι πραγματικό, ως ανθρώπους που ασχολούνται μαζί μου σε επίπεδο κουτσομπολιού.  Πριν από δύο χρόνια, πήρα την απόφαση να κάνω κάτι γι’ αυτό. Ταξίδεψα μόνος στην Αθήνα, βρήκα ψυχολόγο και με παρέπεμψε στο Δίκτυο ‘Ακούγοντας Φωνές’ της Θεσσαλονίκης, με αποτέλεσμα να πάρω έκτοτε μια πορεία αλλαγών στη ζωή μου που με βοήθησε πάρα πολύ…»

Chris Madson (Αυστραλία) -«Είμαι πιο έξυπνος από τις ‘φωνές’»

«Ονομάζομαι Christopher, αλλά μπορείτε να με φωνάζετε Chris. Γεννήθηκα στη Δυτική Αυστραλία στο Περθ και είμαι 39 ετών. Το 1990 ήμουν στη β΄ τάξη λυκείου και ένας φίλος είχε αγοράσει μαριχουάνα. Την έφερε στο σπίτι και καπνίσαμε ένα μεγάλο τσιγαριλίκι. Την επόμενη μέρα στο σχολείο φοβήθηκα ότι ο δάσκαλος θα μυρίσει τη μαριχουάνα στην αναπνοή μου. Καθόμουν στο θρανίο κι άκουσα μια ‘φωνή’ να μου λέει ‘μην ανασαίνεις, γιατί θα το μυρίσει ο δάσκαλος’.

Στα 23 μου είχα φθάσει να καπνίζω πολύ μαριχουάνα, να καταναλώνω αλκοόλ, κοιμόμουν στα σπίτια φίλων και τελικά έμεινα άστεγος. Μια μέρα που είχα παρανοϊκές σκέψεις πήρα το λεωφορείο και μετά από 18 ώρες έφτασα σε μια μικρή πόλη έξω από το Περθ γιατί ήθελα να ξεφύγω. Εκείνη την περίοδο έμενα με τον πατέρα μου σε ένα τροχόσπιτο, μαλώσαμε και χώρισαν οι δρόμοι μας. Κοιμόμουν έξω από το κάμπινγκ κι άρχισα πάλι να ακούω ‘φωνές’ να μου λένε ‘πάρε εκδίκηση από αυτούς που είναι μέσα’. Μεταφέρθηκα στο νοσοκομείο του Exmouth, όπου μια νοσοκόμα με ρώτησε αν θέλω να πάω σε ψυχιατρικό νοσοκομείο της περιοχής. Καθώς δεν είχα λεφτά και ήμουν μακριά από το Περθ, δέχτηκα. Έμεινα τρεις μήνες σε μια μεγάλη ψυχιατρική πτέρυγα και έλαβα τη βοήθεια που χρειαζόμουν. Πήρα εξιτήριο και πήγα σε έναν ξενώνα ψυχικής υγείας, όπου έζησα τελικά επτά χρόνια και μου δόθηκε η ευκαιρία μιας καινούριας αρχής. Το δύσκολο ήταν ότι πολλοί φίλοι πέθαναν στην πορεία. Έπειτα, νοίκιασα ένα διαμέρισμα και χάρη στην υποστήριξη του οργανισμού Richmond Fellowship μπόρεσα να συμμετέχω σε μια ομάδα αυτοβοήθειας και βρήκα δουλειά ως οδηγός. Πλέον, στηρίζω ως φροντιστής ομάδες ανθρώπων που ‘ακούνε φωνές’. Το 2010 ολοκλήρωσα το σεμινάριο εκπαίδευσης για να μπορώ να δουλεύω με πλήρη απασχόληση και βραβεύτηκα για την προσπάθειά μου.

Χρήση φαρμάκων έκανα για 13 χρόνια, αλλά δεν ήθελα να παίρνω για όλη μου τη ζωή. Μίλησα στον ψυχίατρό και έχω κατέβει στο ελάχιστο της χρήσης σκευασμάτων. Αν όλα πάνε καλά, του χρόνου θα τα διακόψω εντελώς και επίσης θα σταματήσω να λαμβάνω τα σχετικά κρατικά επιδόματα και θα εργαστώ κανονικά. ‘Φωνές’ ακούω ακόμη, σήμερα με ξύπνησαν ‘φωνές’ που δεν με συμπαθούν καθόλου. Δεν νιώθω ότι τις ελέγχω, απλώς νιώθω ότι είμαι πιο έξυπνος από αυτές και δεν με σταματούν από το να κάνω αυτό που θέλω».

Η ψυχιατρική μεταρρύθμιση – «φάντασμα»

Στο μεταξύ, ειδικοί, επικαλούμενοι στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας μιλούν για παγκόσμια «επιδημία» ψυχικών διαταραχών. Στις μέρες μας ο αριθμός των πασχόντων από κατάθλιψη ξεπερνά παγκοσμίως τα 154 εκατομμύρια, ενώ έως το 2020 η κατάθλιψη θα είναι η δεύτερη αιτία θανάτου. Στην Ελλάδα της κρίσης εκτιμάται ότι ποσοστό 10-12% του συνολικού πληθυσμού πάσχει από ψυχικές ασθένειες, την ίδια ώρα που το εθνικό σύστημα φροντίδας ψυχικής υγείας δοκιμάζεται σκληρά. Εκπρόσωποι χωρών από όλον τον κόσμο περιέγραψαν στο συνέδριο της Θεσσαλονίκης την εσωτερική εμπειρία. Η κατάσταση στην Ελλάδα αναλύθηκε με μελανά χρώματα από τον Θεόδωρο Μεγαλοοικονόμου, διευθυντή ψυχίατρο, επικεφαλής του 9ου Ψυχιατρικού Τμήματος του ΨΝΑ και του Κέντρου Ψυχικής Υγείας Αγίων Αναργύρων:

«Το σύστημα παραμένει καθαρά ιδρυματικό, στηρίζεται στη λειτουργία των ψυχιατρείων, παρ’ ότι φέτος συμπληρώνονται 30 χρόνια της λεγόμενης “ψυχιατρικής μεταρρύθμισης”. Αυτή χρηματοδοτήθηκε κυρίως από την ΕΕ, η οποία ζητά το κλείσιμο των δημόσιων ψυχιατρείων στην Ελλάδα μέσα στο 2015, παρά το γεγονός ότι γνώριζε ότι ψυχιατρική μεταρρύθμιση δεν γινόταν και ότι ο τρόπος προσέγγισης του ψυχικά πάσχοντα, μπορεί μεν να εκσυγχρονίστηκε, αλλά στην ουσία δεν άλλαξε. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι το 55% των περιπτώσεων εγκλεισμού σε ψυχιατρεία αφορούν ακούσιες εισαγωγές (σσ: περίπου 2.200 εισαγωγές το 2013 στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αθηνών), με εισαγγελική διάταξη και χωρίς οι υπηρεσίες υγείας να συμμετέχουν ουσιαστικά» είπε ο κ. Μεγαλοοικονόμου.

Και ο ίδιος πρόσθεσε: «Μεγάλη ευθύνη έχει και η ψυχιατρική κοινότητα, που λειτούργησε ως μια μικρο-εξουσία μέσα στην κοινωνία, υπηρετώντας παραδοσιακά τον θεσμό του ψυχιατρείου με την έννοια της διατήρησης της δημόσιας τάξης και ελέγχου αυτών που αποτελούσαν έναν υποτιθέμενο κίνδυνο. Κι έτσι, όσοι ζητούσαμε όλα αυτά τα χρόνια να κλείσουν τα ψυχιατρεία, βρεθήκαμε στην πολύ δυσχερή θέση να θέλουμε τώρα να μη γίνει με αυτόν τον τρόπο, γιατί πρόκειται για διάλυση. Υπάρχει φοβερή πίεση από την εφαρμογή των Μνημονίων, ετοιμάζουν τη μεταφορά ψυχιατρικών κλινικών σε γενικά νοσοκομεία, με ανύπαρκτες υποδομές και επιστημονικό προσωπικό. Πρόκειται για εφαρμογή της λογικής Ρίγκαν, αυτό δεν είναι μετασχηματισμός, αλλά πλήρης διάλυση του συστήματος φροντίδας ψυχικής υγείας».