Ας μη την χάσουμε και αυτή την ευκαιρία…
του Γιώργου Μόσχου, Βοηθού Συνήγορου του Πολίτη για τα Δικαιώματα του Παιδιού
11.12.08
Τον φετινό Δεκέμβρη οι «Παγκόσμιες Ημέρες» του Παιδιού και των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων επισκιάστηκαν από την έκφρασης της νεανικής οργής και αγανάκτησης, με αφορμή την δολοφονία του εφήβου από την αστυνομία, στην καρδιά της Αθήνας. Τα γεγονότα και οι εικόνες που ξετυλίχθηκαν μπροστά μας τις τελευταίες ημέρες άγγιξαν αναντίρρητα και την καρδιά του καθενός μας. Και όσο αυτή χτυπά ακόμη με ένταση μέσα μας, όσο ο ξεσηκωμός των νέων παιδιών είναι αισθητός και ορατός, έχουμε ένα λόγο παραπάνω να σταθούμε, εμείς οι ενήλικοι, με περισυλλογή και αυτοκριτική απέναντι στις ευθύνες μας απέναντι στα Παιδιά και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα της εποχής μας.
Ειλικρινά, σήμερα νοιώθω την ανάγκη της απολογίας απέναντι στους νέους που ξεχύθηκαν στους δρόμους, για όσα ως κοινωνία αλλά και ως πρόσωπα δεν κάναμε σωστά για τα παιδιά μας. Προβληματίζομαι για το πως θα βρεθούμε στο πλάι τους, πως θα επεξεργαστούμε μαζί τους τα συγκλονιστικά βιώματα αυτών των ημερών και πως θα κινήσουμε για το επόμενο βήμα, παίρνοντας τα μαθήματα που μας δίνουν οι σημερινές περιστάσεις.
Μεγαλώνουμε τα παιδιά μας με υποσχέσεις και διαβεβαιώσεις, ότι τα φροντίζουμε και τα ετοιμάζουμε για μια υπεύθυνη ενήλικη ζωή. Από την μια στιγμή στην άλλη όμως τα κάνουμε να νοιώθουν την προδοσία και την αναντιστοιχία λόγων και πραγματικότητας. Τους διδάσκουμε την έννοια του δικαίου, σε μια κοινωνία που το δίκαιο δεν παράγεται από κοινωνικές συναινέσεις, αλλά επιβάλλεται από τους ισχυρούς, με τα δικά τους μέτρα και μέσα. Τους μιλάμε για την αξία της παιδείας και της αναζήτησης της γνώσης, και τους εναποθέτουμε σε ένα απρόσωπο εκπαιδευτικό σύστημα που βασίζεται στους βαθμούς και τις επιδόσεις. Τους μιλάμε για την ποιότητα των ανθρωπίνων σχέσεων και, μη διαθέτοντας εμείς οι ίδιοι τον χρόνο και τον τρόπο να τα προσεγγίσουμε, τα αφήνουμε να βρούνε μόνα τους την άκρη. Τα πρότυπα που τους παραδίδουμε με το παράδειγμά μας, αλλά και, μέσα από τα μέσα ενημέρωσης, τα πρότυπα της κοινωνίας μας, είναι αυτά που βάζουν πάνω από τις ανθρώπινες σχέσεις και τις αξίες, την ύλη, το κέρδος, και τη δόξα, με οποιοδήποτε τίμημα και αν κατακτώνται. Τους μιλάμε για την προστασία από την βία και την κακοποίηση και τα αφήνουμε να μεγαλώνουν μέσα στην οικογενειακή βία (λεκτική ή σωματική) χωρίς πραγματική συμπαράσταση και βοήθεια για να ανταπεξέλθουν σε αυτήν. Επιτρέπουμε μάλιστα να γίνει η βία καθημερινό τους θέαμα και βίωμα που ανεβάζει την αδρεναλίνη, μέσα από την τηλεόραση ή τα γήπεδα, μέσα από τους τρόπους που ασκείται η πολιτική ή με αυτούς που λύνουμε τις διαφορές μας. Τους μιλάμε για την κοινωνική ειρήνη, και την ίδια στιγμή αφήνουμε τους φύλακες της τάξης να τους συμπεριφέρονται βάναυσα και να χρησιμοποιούν ανεξέλεγκτα τη βία και τα όπλα τους. Τους λέμε για την αξία του διαλόγου και τους τροφοδοτούμε με άπειρα παραδείγματα έλλειψης επικοινωνίας ή αδιαφορίας για το πώς σκέφτονται. Προτιμάμε να τους διδάσκουμε θεωρίες, παρά να ακούμε με προσοχή την άποψή τους. Τους μιλάμε για την αξία της προσωπικότητας και τους δίνουμε χιλιάδες ερεθίσματα εξευτελισμού της ιδιωτικότητας και της προσωπικής ζωής. Τους λέμε για το δικαίωμα του ελεύθερου χρόνου και της ψυχαγωγίας και τους εγκαταλείπουμε στην διασκέδαση της κατανάλωσης, της επιφανειακής ευδαιμονίας και της εκτόνωσης.
Οικογένειες χωρίς κοινό χρόνο και ατζέντα επικοινωνίας, σχολεία χωρίς περιθώρια συμμετοχής και ιδεολογικής αντιπαράθεσης, γειτονιές χωρίς εστίες συνάντησης και υποστήριξης στις ανάγκες της παιδικής ηλικίας.
Και το τελικό αποτέλεσμα της αγωγής μας; Πλημμυριζόμαστε από φόβο, γιατί δεν ξέρουμε πώς να διαχειριστούμε τις συνέπειες της κοινωνικής δυσαρμονίας και της προσωπικής μας αδυναμίας, την παιδική άρνηση, τον εφηβικό θυμό, την αμφισβήτηση για τον κόσμο που παραδίδουμε στα παιδιά μας.
Και όμως, μέσα σε όλη αυτή την δυσκολία, μπορεί να χωρέσει η αισιοδοξία.
Η κρίση άλλωστε είναι πάντοτε ευκαιρία. Σήμερα έχουμε μπροστά μας μια μεγάλη κρίση αλλά και στα χέρια μας μια εξαιρετική ευκαιρία και μια πρόκληση. Σήμερα πρέπει με κάθε τρόπο και κάθε προσωπικό κόστος, να έρθουμε κοντύτερα σε αυτή τη νέα γενιά που ξεσηκώνεται. Να ακούσουμε τα νέα παιδιά, να τα καταλάβουμε, να τους δώσουμε χώρο και να τους καλλιεργήσουμε την εμπιστοσύνη –που τους λείπει- ότι πραγματικά ενδιαφερόμαστε για αυτά. Δεν είναι ώρα για ηθικές διδασκαλίες ούτε για λεκτικές προτροπές του τύπου «μη διαδηλώνετε, μην διαμαρτύρεστε έντονα». Ο σεβασμός στον άλλο, ο σεβασμός στον εαυτό μας, ο σεβασμός στις ηθικές αξίες δεν διδάσκεται, αλλά μεταδίδεται, κατακτιέται μέσα από βιώματα και παραδείγματα.
Ας κάνουμε τις τάξεις του σχολείου μας χώρους ελεύθερης επικοινωνίας και ζύμωσης ιδεών. Ας κάνουμε το χώρο του σπιτιού μας σημείο συνάντησης, διαλόγου, προσπάθειας κατανόησης και σύνθεσης αντιλήψεων.
Από όλους εμάς τους μικρούς, τους απλούς πολίτες, τους γονείς, τους επαγγελματίες, τους συντελεστές της κοινοτικής ζωής, θα πρέπει να ξεκινήσει μια ανατροπή. Μια επανάσταση που αφορά τον άνθρωπο και που περιλαμβάνει τα παιδιά ως πρωταγωνιστές, ως υποκείμενα δικαιωμάτων και άξια του έμπρακτου σεβασμού μας. Ο σημερινός μας πόνος, ας μας δυναμώσει για αυτή την πορεία ανατροπής.