Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών
Μουσουλμάνοι δεν είναι μόνο οι τζιχαντιστές
Ντίνα Δασκαλοπούλου, Αφροδίτη Τζιαντζή
Πριν από λίγους μήνες δύο νεαροί Ολλανδοί δημοσιογράφοι-φαρσέρ πραγματοποίησαν ένα πρωτότυπο κοινωνικό πείραμα. Απήγγειλαν σε περαστικούς αποσπάσματα από την Παλαιά Διαθήκη, έχοντας ντύσει την Αγία Γραφή με κάλυμμα που έγραφε «Αγιο Κοράνι». Τα χωρία που επέλεξαν ήταν ιδιαζόντως αιμοσταγή, αναφερόμενα σε ακρωτηριασμούς γυναικών, θεόσταλτες τιμωρίες, στην ποινή της θανάτωσης για τους άντρες που κοιμούνται με άντρες…
Οι αντιδράσεις των περαστικών, όσο νόμιζαν ότι τους διάβαζαν το Κοράνι, ήταν αναμενόμενες: Οτι πρόκειται για θρησκεία μίσους σε αντίθεση με τη Βίβλο που «είναι πολύ πιο ειρηνική», ότι «αυτοί (σ.σ. οι μουσουλμάνοι) πρέπει να προσαρμοστούν στον κόσμο που αλλάζει» και ότι «εμείς (οι Δυτικοί) έχουμε ελευθερία έκφρασης και σκεφτόμαστε διαφορετικά».
Οταν τους αποκάλυψαν ότι όλα τα παραπάνω είναι η -μισή τουλάχιστον- βάση του χριστιανισμού, που ως αβρααμική θρησκεία μοιράζεται κοινή ιουδαϊκή καταγωγή με το Ισλάμ, έπεσαν από τα σύννεφα, πριν παραδεχτούν ότι είναι προκατειλημμένοι και αποδώσουν στα ΜΜΕ τη διαστρεβλωμένη αντίληψή τους.
Ο Νίκος, που όπως μας λέει «πάει στην Εκκλησία κάθε Κυριακή», δουλεύει και ξεσκάει μαζί με τον Αλί, που πάει σε τζαμί στην Κοκκινιά. Ο ξάδελφος και συνέταιρός του, ο Δημήτρης, είναι μουσουλμάνος, αλλά «δεν θα ήθελα η γυναίκα μου να φοράει μαντίλα» λέει. |
Αυτό το ολιγόλεπτο βίντεο δεν αρκεί για να καταδείξει την έκταση του σύνθετου φαινομένου που αποκαλούμε «ισλαμοφοβία», που δεν είναι παρά ένα άλλο όνομα για τον ρατσισμό απέναντι στους μουσουλμάνους, φωτίζει όμως ένα βασικό συστατικό του: την άγνοια.
Εν Ελλάδι Πολύ πιο πρόσφατα, στις 22 Μαρτίου, ο αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος σε συνέντευξή του στην ΕΡΤ, ερωτώμενος για το αν «η Εκκλησία φοβάται γι’ αυτό που εθνικιστικοί κυρίως κύκλοι σχολιάζουν ως “ισλαμοποίηση της κοινωνίας” μέσα από τις προσφυγικές ροές», έδωσε την εξής απάντηση:
Αν μείνουν οι άνθρωποι αυτοί, δεν είναι δυνατόν παρά να επηρεάσουν. Γιατί δεν είναι αφομοιώσιμοι […] Και δυστυχώς θα χάσουμε αυτό που είχαμε μέχρι τώρα μάθει, τη γειτονιά μας την ελληνική, θα χαθεί τουλάχιστον για την πρώτη γενιά αυτή η ομορφιά της ζωής μας, που λέγαμε είμαστε, ξέρω ‘γω, μια χώρα καθαρή…
Ο Αλί, μουσουλμάνος από το Πακιστάν, και ο Γάιος, Ελληνας πολίτης, χριστιανός από την Αίγυπτο: «Εδώ είμαστε όλοι αδέλφια» |
Την απάντηση του προκαθήμενου της Ορθόδοξης Εκκλησίας επισήμανε και σχολίασε πρώτος ο Δημήτρης Παπανικολάου στο άρθρο του «Γκαούρ Τεντέν, η μόνιμη Ευρώπη και το χτίσιμο του Νότου», στο περιοδικό «Unfollow». Ελάχιστες μέρες αργότερα, δύο άλλες εικόνες στοίχειωσαν για λίγο την επικαιρότητα: Η πρώτη, η εικόνα της αριστούχου μουσουλμάνας σημαιοφόρου που παρέλασε, φορώντας μαντίλα, με το σχολείο της στο κέντρο της Αθήνας.
Η δεύτερη, ντροπιαστική αυτή τη φορά, εικόνα ήρθε από τη Βέροια της Ημαθίας, όπου μια χούφτα άνθρωποι, μεταξύ τους ακροδεξιά στοιχεία, πέταξαν γουρουνοκεφαλές σε λεωφορείο με Σύρους πρόσφυγες, ενώ ακούγονταν χρυσαυγίτικα συνθήματα και ουρλιαχτά «τι ψυχή θα παραδώσετε στον Χριστό»! Σύμφωνα με επώνυμες μαρτυρίες, την επόμενη μέρα οι κάτοικοι του χωριού, όπου κατέλυσαν οι πρόσφυγες, γνωρίστηκαν μαζί τους, έσπασε ο πάγος και κάποιοι χωριανοί που συμμετείχαν στα επεισόδια δήλωσαν μετανιωμένοι.
Περί «καθαρότητας»
Τα παραπάνω δείχνουν πόσο μάταιο, αν όχι επικίνδυνο, είναι να νοσταλγούμε μια υποτιθέμενη «καθαρότητα» της ελληνικής γειτονιάς, που δεν υπήρξε ποτέ. Γιατί είναι τουλάχιστον παρεξηγήσιμη η έννοια της «καθαρότητας» σε μια χώρα-σταυροδρόμι, μια χώρα όπου έζησαν, «ανταλλάχθηκαν», ήρθαν ξεριζωμένοι, έφυγαν διωγμένοι από τη φτώχεια γενιές προσφύγων και μεταναστών.
Μια χώρα στην οποία κατοικούν πάνω από 610.000 μουσουλμάνοι σύμφωνα με επίσημες καταγραφές (110.000 είναι οι Ελληνες μουσουλμάνοι της Θράκης). Το ότι σε αυτή τη χώρα σοκάρει και σχολιάζεται περισσότερο η μαθήτρια με τη μαντίλα (στις μεταξικής καταγωγής μαθητικές παρελάσεις) παρά οι χυδαία προσβλητικές γουρουνοκεφαλές δείχνει τα διαφορετικά μέτρα και σταθμά της όποιας ανεκτικότητας.
Αφήνοντας τους ειδικούς να μας μιλήσουν για το πώς ορίζεται η ισλαμοφοβία, επιλέξαμε να κάνουμε μια βόλτα στο κέντρο της Αθήνας και να μιλήσουμε για το Ισλάμ, για τον Αλλάχ και τον Χριστό, με εργαζόμενους και ιδιοκτήτες καταστημάτων στη Βαρβάκειο Αγορά, χριστιανούς και μουσουλμάνους. Μιλήσαμε με τον Αλί και τον Τάσο, μουσουλμάνους από το Πακιστάν, υπαλλήλους σε χασάπικο.
Με τον Δημήτρη, μουσουλμάνο, και τον Νίκο, χριστιανό, ξαδέλφια και συνεταίρους από την Αλβανία, ζουν 20 χρόνια στην Ελλάδα, έχουν παιδιά που γεννήθηκαν εδώ, αλλά ακόμα δεν έχουν ελληνική υπηκοότητα. Με τον Γάιο, Ελληνα πολίτη με καταγωγή από την Αίγυπτο, χριστιανό, ιδιοκτήτη χασάπικου, που πουλάει μεταξύ άλλων προϊόντα χαλάλ για μουσουλμάνους.
Ο… θεός της αγοράς
«Στην αγορά οι θρησκείες δεν παίζουν κανέναν ρόλο. Ρόλο παίζει τι άνθρωπος είσαι. Αν είσαι χριστιανός, μπορεί να είσαι κακός; Μπορεί. Αυτό σημαίνει πώς είναι όλοι οι χριστιανοί κακοί; Οχι. Το ίδιο ισχύει για τους μουσουλμάνους» μας λέει ο Δημήτρης. «Χριστιανοί, μουσουλμάνοι, εδώ είμαστε όλοι ένα» επιμένει ο Αλί, που οι συνάδελφοί του περιγράφουν ως «και γαμώ τα παιδιά».
Με την ίδια έκφραση μας συστήνουν τον Γάιο, που ως χριστιανός συμφωνεί ότι «είμαστε όλοι αδέλφια από τον Αδάμ και την Εύα». Ο Νίκος είναι χριστιανός, πηγαίνει κάθε Κυριακή στην εκκλησία, όμως δεν έχει πρόβλημα να πίνει μπίρες με τον Αλί, που προσεύχεται σε αυτοσχέδιο τζαμί στη Νίκαια. «Μουσουλμάνος και πίνεις;». «Ε, κάνω ότι πίνω για την παρέα». Ο Τάσος, όπως τον φωνάζουν, δεν θέλει φωτογραφίες.
Μας δείχνει τους καρπούς του. Μια βαθιά ουλή στο δεξί χέρι. «Μαχαίρωμα, Χρυσή Αυγή, πριν ενάμιση χρόνο». Μας λέει ότι «ο Θεός είναι ένας για όλους». Περισσότερο όμως τον απασχολεί πώς θα κυκλοφορήσει, γιατί η αστυνομία του έχει αφαιρέσει την άδεια παραμονής. «Δουλεύω τόσα χρόνια, πληρώνω τα πάντα, γιατί δεν μου δίνουν χαρτιά;».
«Αρρωστοι και παρανοϊκοί»
Οσο για τη φονταμενταλιστική τρομοκρατία του DAESH, όπως αποκαλούν το «Ισλαμικό κράτος», «αυτοί που σκοτώνουν δεν είναι μουσουλμάνοι, ούτε χριστιανοί, είναι άρρωστοι και παρανοϊκοί» συμφωνούν όλοι, ανεξαρτήτως θρησκείας.
Παραδέχονται ότι η θρησκεία μπορεί να είναι εμπόδιο, «μόνο όμως αν είσαι ρατσιστής». Ο Αλί είχε σχέση με Ελληνίδα για τέσσερα χρόνια. «Δεν με θέλουν οι γονείς της επειδή είμαι Πακιστανός και μουσουλμάνος». «Αυτό δεν είναι ρατσιστικό;» ρωτάει ο Δημήτρης. «Ξέρω Αιγύπτιους που παντρεύονται Ελληνίδες, με Αλβανό είναι συνηθισμένο. Γιατί να μην παντρευτεί η κόρη σου Πακιστανό; Νομίζουν ότι είναι κακοί άνθρωποι και καταπιέζουν τις γυναίκες, όμως ο Αλί δεν είναι έτσι, ούτε είναι όλοι ίδιοι».
Ο Αλί παραδέχεται ότι «στο Πακιστάν η μητέρα και η αδελφή μου πρέπει να συνοδεύονται παντού, όμως εδώ η γυναίκα κάνει ό,τι θέλει, ούτε θα της επιβάλω τι θα φορέσει. Αν και στο Πακιστάν κι εκεί τώρα όλα έχουν γίνει πουτάνα και ο καθένας κάνει ό,τι θέλει».
Για τη μαθήτρια που παρέλασε με μαντίλα, ο Δημήτρης, αν και μουσουλμάνος, διαφωνεί: «Λέω πως έκανε μαλακία. Στη χώρα που μένεις θα ζεις με τον τρόπο που ζουν εκεί. Η γυναίκα μου δεν θα φόραγε μαντίλα κι ας είναι μουσουλμάνα. Δεν ορίζει η μαντίλα αυτό που είσαι».
Κηρύγματα μίσους, «για να μη γίνουμε Πακιστάν»
Η έκθεση, που δημοσιεύουμε σήμερα, είναι μια πρώτη απόπειρα χαρτογράφησης της ισλαμοφοβίας στην ελληνική κοινωνία και δεν είχε εξ αρχής σκοπό να αναζητήσει τα βαθύτερα αίτια της ανάδυσής της |
Η ΕΡΕΥΝΑ Δημοσιεύουμε σήμερα την πρώτη έρευνα για την ισλαμοφοβία στην Ελλάδα του διδάκτωρ Κοινωνιολογίας, Αλέξανδρου Σακελλαρίου.
Η έρευνα διεξήχθη για λογαριασμό του μη-κερδοσκοπικού ερευνητικού ιδρύματος πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών ερευνών SETA, έπειτα από διεθνή πρόσκληση ενδιαφέροντος για τη συγγραφή εκθέσεων για την Ισλαμοφοβία σε 25 ευρωπαϊκές χώρες. Σκοπός των εκθέσεων ήταν η χαρτογράφηση της Ισλαμοφοβίας στον ευρωπαϊκό χώρο. Όλες οι εκθέσεις είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του προγράμματος (http://www.islamophobiaeurope.com/ [1]).
Η μεθοδολογία περιελάμβανε παρακολούθηση και καταγραφή των εξελίξεων και συλλογή υλικού, έντυπου και ηλεκτρονικού, σε ποικίλα κοινωνικά πεδία (εκπαίδευση, εργασία, δικαιοσύνη), στα ΜΜΕ και στο διαδίκτυο, στο χώρο της πολιτικής, της Εκκλησίας, της κοινωνίας πολιτών, ποιοτικές ημι-δομημένες συνεντεύξεις με ειδικούς στο θέμα του Ισλάμ, με ειδικούς, Μ.Κ.Ο. και δίκτυα που ασχολούνται με τα ανθρώπινα δικαιώματα και την καταπολέμηση του ρατσισμού, με στελέχη Υπουργείων, και με εκπροσώπους μουσουλμανικών οργανώσεων και μουσουλμάνους που ζουν στην Ελλάδα.
Η ισλαμοφοβία καταγράφεται από το λεξικό της Οξφόρδης το 1923, ωστόσο άρχισε να χρησιμοποιείται τη δεκαετία του 1990 στη Μ.Βρετανία. Το 1997 δημοσιεύθηκε μια έκθεση με τίτλο Islamophobia: A challenge for us all στην οποία η ισλαμοφοβία οριζόταν ως ο φόβος, το μίσος και η εχθρότητα εναντίον του Ισλάμ και των Μουσουλμάνων.
Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Εναντίον του Ρατσισμού (ENAR) η ισλαμοφοβία είναι ένα είδος ρατσισμού που περιλαμβάνει πράξεις βίας, διάκρισης και ρατσιστικού λόγου που τροφοδοτείται από καταχρήσεις της ιστορίας και αρνητικά στερεότυπα και οδηγεί στον κοινωνικό αποκλεισμό και στην απανθρωποποίηση των Μουσουλμάνων. Θεωρείται ρατσισμός διότι κατασκευάζει και αντιμετωπίζει μια θρησκευτική ομάδα με φυλετικούς όρους.
Η συγκεκριμένη έκθεση είναι μια πρώτη απόπειρα χαρτογράφησης της Ισλαμοφοβίας στην ελληνική κοινωνία και δεν είχε εξ αρχής σκοπό να αναζητήσει τα βαθύτερα αίτια της ανάδυσής της. Τα κύρια συμπεράσματα είναι δύο. Κατ’ αρχάς ότι σε ορισμένους τομείς (π.χ. εκπαίδευση, εργασία) δεν υπάρχουν δεδομένα σχετικά με την Ισλαμοφοβία. Το δεύτερο συμπέρασμα είναι ότι από τα υπάρχοντα στοιχεία η Ισλαμοφοβία εντοπίζεται κυρίως στα πεδία της πολιτικής, των ΜΜΕ και του διαδικτύου, και της Εκκλησίας (Μητροπολίτες και ιερείς).
«Κίνδυνος ισλαμοποίησης»
Στο πολιτικό πεδίο ο κύριος παίχτης είναι η Χρυσή Αυγή. Σε συζητήσεις στη Βουλή αλλά και μέσω των ιστοσελίδων και των εντύπων της η Χρυσή Αυγή προβάλλει συνεχώς τον κίνδυνο Ισλαμοποίησης της Ελλάδας, η οποία θα λάβει χώρα ιδίως εάν χτιστεί το τζαμί στην Αθήνα. Σύμφωνα με τη Χρυσή Αυγή όταν γίνει αυτό «οι Έλληνες θα ακούν τον μουεζίνη από τους μιναρέδες και όλοι θα βιώσουμε μια νέα Οθωμανική κυριαρχία».
Ο ίδιος κίνδυνος υπάρχει για τη Χρυσή Αυγή και λόγω του μεταναστευτικού/ προσφυγικού ζητήματος καθώς υποστηρίζει ότι η κυβέρνηση επιδιώκει την εξάλειψη αξιών όπως πατρίδα, θρησκεία, οικογένεια, Ορθοδοξία και είναι ο καλύτερος συνοδοιπόρος της Τουρκίας, η οποία χαίρεται να βλέπει χιλιάδες παράνομους μετανάστες να έρχονται στην Ελλάδα. Βασικό χαρακτηριστικό του δημόσιου λόγου της Χρυσής Αυγής είναι μεταξύ άλλων η αναφορά σε Μουσουλμανικές χώρες εν είδει απειλής.
Για παράδειγμα, ο Η.Κασιδιάρης πριν από τις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2015 απευθυνόμενος στους πολίτες της Κω τους είπε ότι θα πρέπει να ψηφίσουν τη Χρυσή Αυγή αν δεν θέλουν το νησί τους να γίνει Πακιστάν. Οι λέξεις που χρησιμοποιούν έχουν προφανή στόχο να φοβίσουν, ιδίως όταν στις ιστοσελίδες τους και στα εντυπά τους συνοδεύονται από φωτογραφίες τρομοκρατικών επιθέσεων ή μαχών από τον πόλεμο στη Συρία και το Ιράκ με προφανή σκοπό να γίνει η σύνδεση του Ισλάμ με τη βία.
Βέβαια, εκτός από τη Χρυσή Αυγή υπάρχουν και πολιτικοί από άλλα κόμματα τα οποία έχουν εκφράσει απόψεις οι οποίες κάλλιστα μπορούν να θεωρηθούν Ισλαμοφοβικές. Για παράδειγμα ο Νικήτας Κακλαμάνης μέσω του λογαριασμού του στο twitter το καλοκαίρι του 2015 ανέφερε ότι αυτό που συμβαίνει στα ελληνικά νησιά με τους πρόσφυγες δεν είναι εισροή μεταναστών, αλλά κατευθυνόμενη απόβαση Ισλαμιστών. Επίσης, βουλευτές των ΑΝ.ΕΛΛ. έχουν υποστηρίξει στη Βουλή ότι οι Μουσουλμάνοι δεν είναι δυνατόν να ενταχθούν και να ενσωματωθούν στην ελληνική κοινωνία.
ΜΜΕ-Εκκλησία
Τα ΜΜΕ είναι ένα άλλο πεδίο στο οποίο αναπαράγεται Ισλαμοφοβικός λόγος ιδίως μετά από τρομοκρατικές επιθέσεις. Για παράδειγμα η συγγραφέας Σ.Τριανταφύλλου σε κείμενό της μετά την επίθεση στο Παρίσι υποστήριξε ότι το Ισλάμ δεν είναι σαν τις άλλες θρησκείες, είναι εκ φύσεως πολεμικό και ότι είναι ένα πολιτικό πρόγραμμα και μια ιδεολογία βαρβαρότητας, ενώ βρίσκεται ακόμα στον Μεσαίωνα και είναι μονολιθικό, κατηγορώντας αποκλειστικά τους Μουσουλμάνους για την αδυναμία τους να ενσωματωθούν στις δυτικές κοινωνίες.
Επιπλεόν, υποστήριξε ότι μετροπαθείς Μουσουλμάνοι δεν υπάρχουν και ότι μετριοπαθής Μουσουλμάνος είναι εκείνος που σου κρατάει το κεφάλι για να σου το κόψει ο φανατικός. Ακροδεξιές εφημερίδες όπως «Ο Στόχος», η «Ελεύθερη Ώρα» και το «Εμπρός», αλλά και η εφημερίδα της Χρυσής Αυγής, αναπαράγουν διαρκώς Ισλαμοφοβικό λόγο, ιδίως έπειτα από κάθε τρομοκρατική επίθεση, αλλά και σε σχέση με το προσφυγικό.
Μερικοί ενδεικτικοί τίτλοι είναι οι εξής: «Το Ισλάμ κήρυξε τον πόλεμο στην Ευρώπη», «Ο αντίχριστος θα έρθει από το Ισλάμ», «Η σφαγή των Ευρωπαίων από τους Ισλαμο-φασίστες μόλις ξεκίνησε: Έρχεται κόλαση στην Ελλάδα» (Ελεύθερη Ώρα) ή «Η Ελλάδα στο έλεος των Ισλαμιστών: Τα τζαμιά είναι φυτώρια τρομοκρατών» (Εμπρός).
Το διαδίκτυο είναι ένας από τους προνομιακούς χώρους που αναπτύσσονται και αναπαράγονται αυτού του είδους οι απόψεις. Ιδίως ακροδεξιές ιστοσελίδες όπως το ethnikismos.net [2], stoxos.gr [3], nikosxeiladakis.gr [4], αποτελούν τα κύρια οχήματα για την καλλιέργεια του φόβου και της εχθρότητας προς το Ισλάμ με σαφή άρνηση στην ανέγερση του τζαμιού.
Αναπαράγονται συνήθως στερεότυπα ότι όλοι οι Μουσουλμάνοι θέλουν να επιβληθεί η Σαρία στην Ευρώπη, ότι το Ισλάμ προωθεί την παιδοφιλία, ότι ο ξυλοδαρμός των γυναικών είναι υποχρέωση του Μουσουλμάνου, συνήθως μέσω κατασκευασμένων ή παραποιημένων γεγονότων, κ.ά. Η Ορθόδοξη Εκκλησία αποτελεί το τρίτο πεδίο στο οποίο εντοπίζεται Ισλαμοφοβικός λόγος.
Ορισμένοι Μητροπολίτες (Πειραιώς Σεραφείμ, Καλαβρύτων Αμβρόσιος) εκφράζονται συχνά εναντίον του Ισλάμ θεωρώντας το τη μεγαλύτερη απειλή για την Ελλάδα και τη Δύση και στρέφονται εναντίον της ανέγερσης του τζαμιού ή του Τμήματος Ισλαμικών Σπουδών στο ΑΠΘ. Υποστηρίζουν ότι το Ισλάμ είναι αποκειστικά επιθετικό, βίαιο, φονταμενταλιστικό και ότι το Κοράνι διδάσκει τη βία και τον ιερό πόλεμο εναντίον των απίστων προκειμένου να επικρατήσει (Σεραφείμ).
Σε άλλη περίπτωση (Αμβρόσιος) έχει υποστηριχθεί ότι «σε 2-3 δεκαετίες οι ισλαμιστές-μετανάστες θα κυριαρχήσουν στην Ελλάδα και οι Έλληνες θα γίνουν ξένοι στη χώρα τους. Όλα τα χωριά και οι πόλεις θα είναι γεμάτα μιναρέδες και τζαμιά». Παρόμοιες απόψεις εκφράζονται και από κατώτερους κληρικούς σε άρθρα στα οποία υποστηρίζεται ότι η κριτική σκέψη δεν υπάρχει στο Ισλάμ και ότι εάν συνεχιστεί η παράνομη είσοδος μεταναστών το μέλλον της Ελλάδας θα είναι μαύρο και το «Αλλάχ Ακμπάρ» θα ακούγεται στις γειτονιές της Αθήνας, αλλά τότε θα είναι αργά για δάκρυα. Το κύριο πρόβλημα με την Ορθόδοξη Εκκλησία είναι ότι δεν καταδικάζει αυστηρά αυτού του είδους τις απόψεις.
Oμάδες πολιτών εμφανίζονται να δραστηριοποιούνται κατά της ανέγερσης του τζαμιού (και με ομάδα στο Facebook) και εντός του 2015 διοργάνωσαν δύο συγκεντρώσεις μια μπροστά στο Συμβούλιο της Επικρατείας, όπου εκδικαζόταν σχετική προσφυγή και μια στο Πολεμικό Μουσείο. Η Ισλαμοφοβία, όμως, εντοπίζεται και στην καθημερινή ζωή των Μουσουλμάνων με επιθέσεις σε χώρους προσευχής, για παράδειγμα με εμπρησμούς τζαμιών στην Κρήτη και στην Κομοτηνή, αλλά και μέσω φραστικών κυρίως επιθέσεων, όπως αναφέρουν οι ίδιοι.
Οι ειδικοί μιλούν στην «Εφ.Συν.»
Χαράλαμπος Πουλόπουλος,
Αναπληρωτής Καθηγητής Κοινωνικής Εργασίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου Θράκης
Ζούμε στην εποχή των (πραγματικών και κατασκευασμένων) κινδύνων
Η ισλαμοφοβία άρχισε να παίρνει διαστάσεις μετά την καταστροφή των δίδυμων πύργων στη Νέα Υόρκη και μετά τις επιθέσεις στο Παρίσι και τις Βρυξέλλες κλιμακώνεται.
Οι καταστροφές, οι επιθέσεις, οι απειλές δημιουργούν τρόμο και φέρνουν στην επιφάνεια συλλογικούς φόβους του παρελθόντος για το Ισλάμ. Φόβοι που είναι καταγεγραμμένοι εδώ και αιώνες στο συλλογικό ασυνείδητο σε μεγάλο μέρος της δυτικής κοινωνίας και σχετίζονται με σφαγές και αφανισμό. Έτσι, κάποιοι επιβεβαιώνουν την αντίληψή τους για το ανηλεές και απάνθρωπο πρόσωπο του Ισλάμ, το οποίο ταυτίζουν με το απόλυτο κακό.
Στα μάτια τους όλοι οι μουσουλμάνοι είναι ίδιοι. Πάνω στο φόβο οικoδομείται ένα κατασταλτικό σύστημα ελέγχου των πολιτών από την οικονομική και πολιτική εξουσία, η οποία συνεπικουρείται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Ορισμένοι επωφελούνται οικονομικά από την αύξηση των στρατιωτικών εξοπλισμών, των συστημάτων ασφαλείας και των επενδύσεων για μεγαλύτερη αστυνόμευση και καταστολή των πολιτών.
Κάποιοι άλλοι ενισχύουν την εξουσία τους, αποδυναμώνοντας, με άλλοθι τη δημόσια ασφάλεια, τους μηχανισμούς λογοδοσίας. Συντηρητικές ακροδεξιές κοινωνικές και πολιτικές ομάδες καλλιεργούν περαιτέρω τον φόβο, ο οποίος διαχέεται στα άτομα και στην κοινωνία σε σημείο που η γνωστική επεξεργασία της κατάστασης και η ανάλυση των αιτιών και παραγόντων που οδηγούν στη σύγκρουση μπλοκάρεται ή καταργείται.
Οι αποσπασματικές εικόνες που προβάλουν τα μέσα ενημέρωσης κυριαρχούν στη φαντασία των πολιτών και εκτρέφουν τον απόλυτο τρόμο. Ζούμε πλέον στην εποχή των κινδύνων και των απειλών, πραγματικών και κατασκευασμένων.
Κωστής Τσιτσελίκης,
πρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου
Η ισλαμοφοβία ως ακραία εκδοχή της εθνικής ορθότητας
Η ισλαμοφοβία έχει παγιωθεί τα τελευταία 15 χρόνια ως ιδεολογικό αντανακλαστικό που συνέχεται με το ίδιο το ισλάμ αλλά και κυρίως με το μεταναστευτικό φαινόμενο.
Επικάθεται σε ακόμα βαθύτερες και παγιωμένες αντιλήψεις που συνδέονται με τα συστατικά του εθνικού εαυτού που συγκροτήθηκε ιστορικά επί του αντι-οθωμανισμού ή του αντι-τουρκισμού. Η σύγχρονη ισλαμοφοβία δημιουργεί πολιτικές διαχωριστικές γραμμές που καθορίζουν το «εμείς» απέναντι στους «άλλους» οι οποίοι αξιωματικά μας «απειλούν». Η απειλή αφορά ένα αξιακό σύστημα που εδράζεται στην ανωτερότητα του «εμείς» και το οποίο απειλείται να αλλοιωθεί ή να μολυνθεί από την επαφή, την συνύπαρξη και την προοπτική κάθε είδους συμβίωσης.
Αφού λοιπόν οι μετανάστες/πρόσφυγες είναι οι «φορείς» αυτού του χαρακτηριστικού, «εμείς» πρέπει να προστατευτούμε με τη μικρότερη δυνατή επαφή. Πολιτικά, το ιδεολόγημα, που θεωρεί ουσιοκρατικά αναλλοίωτη στο διηνεκές την φύση των λαών, υλοποιείται από εκείνους που έχουν πατεντάρει και χρησιμοποιούν την ισλαμοφοβία: η ακραία εθνικιστική ρητορική διατρέχει ένα συνεχές του εθνικού χώρου από τμήματα της ορθόδοξης εκκλησίας αλλά και των παλαιοημερεολογιτών μέχρι την Χρυσή Αυγή.
Ενίοτε, η ιδέα της επιμόλυνσης από το ισλάμ χρησιμοποιείται και από άλλους πολιτικούς χώρους. Η ισλαμοφοβία έτσι, ενεργοποιεί και ενεργοποιείται από την πανταχού παρούσα εθνική ορθότητα που διαπερνά τις βασικές αρχές της δημοκρατίας μας εκεί που τελικά καταδεικνύει την αδυναμία της.
Ότι γίνεται ανεκτή όσο και αν κανείς υπομειδιά με το γκροτέσκο της έκφρασής της. Τους πύρινους λόγους κάποιου μητροπολίτη ή τις γουρονοκεφαλές που εκτοξεύουν έξαλλοι συμπολίτες. Η ισλαμοφοβία, ως ακραία εκδοχή της εθνικής ορθότητας, είναι μεν περιθωριακή αλλά λειτουργεί ως μηχανισμός κοινωνικής υποταγής μέσα από μια άκαμπτη και αδιάλλακτη υπενθύμιση της «δικής μας» εθνοθρησκευτικής καθαρότητας που οφείλουμε να διατηρήσουμε.
Κωστής Παπαϊωάννου,
Γενικός Γραμματέας Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων
Το σχολείο του ενός και οι άλλοι
Η συμμετοχή μαθήτριας με μαντήλα στη σχολική παρέλαση προσφέρεται για χρήσιμους προβληματισμούς. Κατά τη γνώμη μου, μείζον ζήτημα αποτελεί η ίδια η ύπαρξη σχολικής παρέλασης σε μια ευρωπαϊκή χώρα το 2016.
Εξίσου όμως σημαντική είναι η επίδραση της τζιχαντικής τρομοκρατίας στο εσωτερικό των δυτικών κοινωνιών, δηλαδή η επίδραση του βίαιου φονταμενταλισμού στις σχέσεις μας με το Ισλάμ στο εσωτερικό των κοινωνιών μας και μάλιστα σε συνδυασμό με την εγκατάσταση των νέων προσφύγων στη χώρα μας. Ποιο απόθεμα φυλετικού και θρησκευτικού μίσους μπορεί να απελευθερώσει αυτός ο συνδυασμός;
Ενόψει της αυξημένης πιθανότητας ενός κύματος ισλαμοφοβίας, είναι σημαντικό να δούμε εάν προετοιμάζεται η κοινωνία και οι οργανωμένοι θεσμοί, με πρώτη την εκπαίδευση, για την πρόληψη και αντιμετώπιση του φαινομένου.
Ειδικά δε το σχολείο, που καλείται να υποδεχτεί κάποιες χιλιάδες αλλόγλωσσους -και επί το πλείστον αλλόθρησκους- μαθητές, είναι αντιμέτωπο με την πρόκληση της ανατροπής επαναλαμβανόμενων στερεοτύπων στον δημόσιο λόγο περί Μουσουλμάνων.
«Είναι όλοι ίδιοι», «έχουν όλοι μοναδικό κίνητρο τη θρησκεία», «είναι πολιτισμικά και ηθικά κατώτεροι», «αποτελούν απειλή για την παγκόσμια ασφάλεια». Και βέβαια, όλα τα προηγούμενα οδηγούν στο «η συνεργασία μαζί τους είναι αδύνατη». Αποτελεί σήμερα η αποδόμηση αυτών των στερεοτύπων καθημερινό στόχο της εκπαιδευτικής πράξης; Φοβούμαι πως όχι. Τουλάχιστον όχι στο σχολείο του ενός: ένα έθνος, ένας πολιτισμός, μια θρησκεία.
Αυτή όμως η πρόκληση είναι μπροστά μας. Και γίνεται ακόμα δυσκολότερη από την ανάγκη να καταπολεμήσουμε την ισλαμοφοβία χωρίς αξιακές εκπτώσεις, χωρίς δηλαδή το σχολείο να πάψει να υπηρετεί –έστω στο βαθμό που την υπηρετεί- μια ανοιχτή δημοκρατική κοινωνία.
Αλεξάνδρα Βασιλείου,
Δρ. Κοινωνικής Ψυχολογίας
Το αντίδοτο στον φόβο
Ο φόβος προστατεύει, η φοβία απομονώνει – εν δυνάμει σκοτώνει. Δεν θα επιβιώναμε χωρίς φόβο. Ο φόβος προειδοποιεί για πιθανό κίνδυνο, βοηθά να υπολογίζουμε το ρίσκο που παίρνουμε, μας κάνει πιο προσεκτικούς. Αλλά ο εγκέφαλος μας δεν έχει εξελιχθεί αρκετά ώστε να μπορεί να διαχωρίσει τον πραγματικό από τον φανταστικό κίνδυνο.
Η έρευνα δείχνει επίσης ότι ο εγκέφαλος καταγράφει εκείνους που θεωρούμε ότι είναι ξένοι περισσότερο ως αντικείμενα, παρά ως ανθρώπους.
Έτσι, σε συνδυασμό με την τρομολαγνεία πολλών ΜΜΕ, που προβάλουν κάθε διαφορετικότητα ως απειλή στην ταυτότητά μας, αυξάνεται το μίσος. Ο ανεπεξέργαστος φόβος περιορίζει την αντίληψη μας, δημιουργεί παράλογες σκέψεις και υπεραπλουστευμένες γενικεύσεις. Εύκολα γίνεται φοβία. Ωστόσο, ο άνθρωπος έχει την ικανότητα για ενσυναίσθηση και μια φυσική περιέργεια για κάθε τι καινούργιο.
Αυτό λειτουργεί ως αντίδοτο στο φόβο. Η δημιουργία σχέσης με τον ‘άλλο’, η διαπραγμάτευση των προσωπικών, διαπροσωπικών και κοινωνικών συγκρούσεων που πιθανά αναδύονται, μπορούν να γίνουν πολύτιμος πλούτος και δύναμη για την ταυτότητα.
—-
[1] http://www.islamophobiaeurope.com/
[3] http://stoxos.gr