Η Ένωση Φορέων ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ, ΙΝΕ ΓΣΕΕ, ΙΝΕΜΥ ΕΣΕΕ, ΙΕΚΕΜ ΤΕΕ ΑΕ, ΚΕΚ ΓΣΕΒΕΕ, ΚΕΚ ΙΝΕ ΓΣΕΕ, ΚΑΕΛΕ ΕΣΕΕ, στο πλαίσιο του Ε.Π. «ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ 2007-2013»
υλοποιεί τη Δράση
Στο πλαίσιο αυτής της δράσης, η Αλεξάνδρα Βασιλείου ανέλαβε τη συγγραφή εκπαιδευτικού υλικού για τη θεματική «Διαχείριση Συγκρούσεων στον Εργασιακό Χώρο».
Με ένα κλικ εδώ, μπορείς να δεις το εγχειρίδιο σε αρχείο pdf
Στη σελίδα του ΙΝΕ/ΓΣΕΕ στο facebook, μπορείς να βρεις συνδέσμους για όλα τα εγχειρίδια εκπαιδευόμενων του προγράμματος.
Εισαγωγή στο εγχειρίδιο
Αν δεν σου αρέσει κάτι, άλλαξέ το.
Αν δεν μπορείς να το αλλάξεις, άλλαξε τη στάση σου
Maya Angelou (συγγραφέας / ποιήτρια)
Στην Ελλάδα της κρίσης, δοκιμάζονται οι ανθρώπινες σχέσεις. Σε προσωπικό, διαπροσωπικό και κοινωνικό επίπεδο. Η οικονομική κρίση γρήγορα επεκτάθηκε και έγινε κοινωνική, πολιτική, περιβαλλοντική και προσωπική. Το μέγεθος και ο ρυθμός των αλλαγών στην καθημερινότητά μας δημιουργεί εντάσεις και βάζει σε δοκιμασία τις ανθρώπινες σχέσεις στον προσωπικό, εργασιακό και κοινωνικό χώρο. Το εγχειρίδιο αυτό διαπραγματεύεται την ικανότητα διαχείρισης συγκρούσεων. Παρά το ότι το εκπαιδευτικό υλικό δίνει έμφαση στις συγκρούσεις στον εργασιακό χώρο, οι δεξιότητες που αναπτύσσονται σε αυτό είναι απαραίτητες σε κάθε ανθρώπινη σχέση.
Πόσες φορές, άλλωστε, δεν έχουμε βρεθεί να αντιμετωπίζουμε την ίδια σύγκρουση με διαφορετικούς ανθρώπους γύρω μας; Είναι σαν να υπάρχουν κάποια θέματα ή συμπεριφορές που εμφανίζονται στη ζωή μας επαναλαμβανόμενα. Οι συγκρούσεις στην καθημερινή ζωή μας δίνουν την ευκαιρία να γνωρίσουμε τον εαυτό μας και τον κόσμο καλύτερα. Να ανακαλύψουμε ανεξερεύνητες πλευρές του εαυτού μας καθώς και τους τρόπους με τους οποίους επικοινωνούμε.
Το εγχειρίδιο εξερευνά τις συγκρούσεις στις ανθρώπινες σχέσεις και τις δεξιότητες που χρειάζεται να αναπτύξει κάποιος για να μπορεί να τις διαχειριστεί. Ερευνά την προσωπική στάση απέναντι στις συγκρούσεις και τρόπους βελτίωσης της επικοινωνίας και των αντιδράσεών μας. Διαπραγματεύεται την ισχύ και τη μετατόπιση από παιχνίδια εξουσίας σε συνεργατική δύναμη. Προτείνει τρόπους αλλαγής στην προσωπική στάση απέναντι στις συγκρούσεις που βοηθούν στην επίλυση, όπου αυτό είναι επιθυμητό ή αναγκαίο. Ολοκληρώνεται με ένα μοντέλο χαρτογράφησης μιας σύγκρουσης το οποίο μπορεί να βοηθήσει την ανάδυση εναλλακτικών λύσεων και επιλογών.
Ο χώρος εργασίας είναι ένας ανθρώπινος χώρος όπου δεν επιλέγουμε πάντα τους ανθρώπους με τους οποίους θα συνεργαστούμε και με τους οποίους καλούμαστε να παράγουμε κοινό έργο. Η διαφορετικότητα σε αντιλήψεις, τρόπους και συμπεριφορές δημιουργεί πολλές φορές το έδαφος για αντιπαραθέσεις και συγκρούσεις. Οι παραπάνω δεξιότητες αποτελούν σημαντικό στοιχείο για την ικανότητα του κάθε ατόμου να ανταποκριθεί στο απαιτητικό περιβάλλον που δημιουργεί αυτή η διαφορετικότητα.
Το εγχειρίδιο αυτό απευθύνεται στην ανάγκη ανάπτυξης δεξιοτήτων επίλυσης συγκρούσεων αλλά προϋποθέτει ένα βασικό στοιχείο: το ενδιαφέρον για τη σχέση. Αυτό μπορεί να είναι προσωπικό ενδιαφέρον, να προέρχεται από την εκτίμηση στον άλλο άνθρωπο και την επιθυμία ανεύρεσης δημιουργικών λύσεων, μπορεί να προέρχεται και από την παραδοχή της αναγκαστικής συνύπαρξης στον εργασιακό χώρο και την ανάγκη εξεύρεσης λύσεων που θα την καθιστούν πιο ανθρώπινη και αποτελεσματική. Ένα ελάχιστο ενδιαφέρον, όμως, για τη σχέση παραμένει αναγκαία συνθήκη για την αξιοποίηση αυτών των δεξιοτήτων.
Θεωρητική προσέγγιση του εγχειριδίου
Το εγχειρίδιο αυτό αποτελεί συνοδευτικό εκπαιδευτικό υλικό για το πρόγραμμα κατάρτισης «Ικανότητα Διαχείρισης Συγκρούσεων στο Χώρο Εργασίας». Η κάθε απόπειρα ανάπτυξης καινούργιων δεξιοτήτων στις ανθρώπινες σχέσεις απαιτεί χρόνο και εξάσκηση. Δεν είναι κάτι που επιτυγχάνεται με την ανάγνωση μόνο ενός εγχειριδίου.
Το εγχειρίδιο έχει σκοπό την οργανωμένη παρουσίαση των δεξιοτήτων που απαιτούνται για τη βελτίωση της διαχείρισης συγκρούσεων και την παροχή τρόπων εμβάθυνσης σε αυτή τη νέα γνώση. Αφορά δεξιότητες ανάλυσης των κινήτρων μας και της σύγκρουσης, δεξιότητες που αναπτύσσουν μια πιο θετική στάση απέναντι στη σύγκρουση και δεξιότητες που βοηθούν στη συναλλαγή με τους άλλους ανθρώπους.
Η αναζήτηση τρόπων για την επίλυση συγκρούσεων μας αναγκάζει να εξετάσουμε με προσοχή και να αναθεωρήσουμε πολλά πράγματα που συνήθως θεωρούμε δεδομένα και αυτονόητα: την εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας, την αντίληψή μας για τον κόσμο και τους άλλους ανθρώπους, τις πεποιθήσεις μας για τις ανθρώπινες σχέσεις. Αυτή η αναθεώρηση είναι πολλές φορές επίπονη και αποσταθεροποιητική. Χρειάζεται υπομονή και καλοσύνη απέναντι στον εαυτό μας και στους άλλους. Αυτό αποτελεί πρόκληση όταν γίνεται μέσα σε συνθήκες σύγκρουσης όπου η ένταση εύκολα θολώνει τις προθέσεις της κάθε πλευράς.
Υπάρχουν πολλά μοντέλα επίλυσης συγκρούσεων διαθέσιμα. Αυτό το εγχειρίδιο βασίζεται θεωρητικά σε δυο μοντέλα. Το πρώτο είναι το Process Work , το οποίο αναπτύχθηκε από τον Arnold Mindell (ιδρυτή της προσέγγισης) και τους συνεργάτες του παγκοσμίως. Τα εργαλεία του Process Work αξιοποιούνται από το 1991 στα διεθνή σεμινάρια Worldwork (‘Δουλειά με τον Κόσμο: Επίλυση Συγκρούσεων και Διεργασία Ομάδας’), αλλά και στη δουλειά με άτομα, σχέσεις, ομάδες και κοινότητες.
Από το Process Work, το εγχειρίδιο αξιοποιεί τα εργαλεία προσωπικής επίγνωσης που βοηθούν την επίλυση συγκρούσεων, προσθέτοντας διαστάσεις λιγότερο ορατές. Τα εργαλεία αυτά παραπέμπουν στην προσωπική εμπειρία του καθενός και στην εμβάθυνση σε αυτήν. Το Process Work βασίζεται στη θεώρηση της ανθρώπινης εμπειρίας σε τρεις ταυτόχρονες διαστάσεις. Ό,τι συμβαίνει την κάθε στιγμή αποτελεί μια εσωτερική εμπειρία, έναν εσωτερικό διάλογο ανάμεσα σε διαφορετικές φωνές / πλευρές που αναζητά χώρο για να εκφραστεί. Ταυτόχρονα, αποτελεί μια διαπραγμάτευση σε διαπροσωπικό επίπεδο, έναν διάλογο ανάμεσα σε διαφορετικούς ανθρώπους με διαφορετικές εμπειρίες και αντιλήψεις της πραγματικότητας. Τέλος, σε ένα τρίτο επίπεδο, κάθε τι που συμβαίνει είναι και μέρος ενός συνεχιζόμενου διαλόγου ανάμεσα σε κοινωνικούς ρόλους.
Όλοι έχουμε μια ταυτότητα, έναν τρόπο αντίληψης του εαυτού μας, που οργανώνει και τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο. Πολλές φορές, εμπειρίες ή στοιχεία που αποκλείουμε από τη συνειδητή ταυτότητά μας, που τα περιθωριοποιούμε ή τα κατακρίνουμε, έχουν ένα νόημα το οποίο χρειάζεται να αναγνωρίσουμε και να επανεντάξουμε στη ζωή μας με διαφορετικούς όρους. Η εμφάνιση μια σύγκρουσης στο διαπροσωπικό ή κοινωνικό επίπεδο είναι μια ευκαιρία επίγνωσης και σε αυτή τη διάσταση της προσωπικής μας εμπειρίας. Η ένταξη αυτής της διάστασης στην επίλυση συγκρούσεων δημιουργεί χώρο για ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων στον τρόπο με τον οποίο σχετιζόμαστε με άλλους ανθρώπους.
Το Process Work αξιοποιεί αυτά τα εργαλεία προσωπικής επίγνωσης για τη δουλειά σε ατομικό επίπεδο, δουλειά με σχέσεις και με την κοινότητα. Διαπραγματεύεται την επικοινωνία και τις ανθρώπινες σχέσεις, τη σύνδεση ανάμεσα στους ανθρώπους και τις κοινότητες και το κοινό υπόστρωμα στην ανθρώπινη εμπειρία. Η ανάπτυξη αυτών των δεξιοτήτων απαιτεί χρόνο και διάθεση για προσωπική εξερεύνηση.
Η προσωπική δουλειά σε αυτό το επίπεδο αναδεικνύει νοήματα, αλλά δεν βγάζει πάντα γραμμικά αποτελέσματα, ούτε γενικά συμπεράσματα (σωστό/λάθος). Μας βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα και να δώσουμε νόημα στις προσωπικές μας εμπειρίες.
Το δεύτερο μοντέλο στο οποίο βασίζεται το εγχειρίδιο είναι του Conflict Resolution Network της Αυστραλίας. Από το Conflict Resolution Network, το εγχειρίδιο αξιοποιεί εργαλεία ανάπτυξης δεξιοτήτων απαραίτητων στην επίλυση συγκρούσεων και δεξιοτήτων χαρτογράφησης μιας σύγκρουσης. Το Conflict Resolution Network παρουσιάζει έναν πιο γραμμικό μοντέλο επίλυσης συγκρούσεων που είναι ιδιαίτερα χρήσιμο στη σταδιακή ανάπτυξη δεξιοτήτων. Διαπραγματεύεται, με πολύ ξεκάθαρο τρόπο, τη στάση που υιοθετεί κάποιος απέναντι στη σύγκρουση και τρόπους μετατόπισης σε μια προσέγγιση κερδίζω/κερδίζεις. Προσφέρει εργαλεία για την αναγνώριση της προσωπικής δύναμης και την αξιοποίησή της για τη δημιουργία βιώσιμων λύσεων. Αναγνωρίζει τη σημαντικότητα και το ρόλο των συναισθημάτων στη σύγκρουση και προσφέρει εργαλεία για τη διαχείριση και αξιοποίησή τους. Τέλος, χαρτογραφεί τη σύγκρουση αναγνωρίζοντας τις ανάγκες, έγνοιες και ανησυχίες όλων των πλευρών.
Κλείνοντας, να τονίσουμε ότι η ανάπτυξη όλων των παραπάνω δεξιοτήτων απαιτεί υπομονή και επιμονή. Υπάρχει ένας αστικός μύθος που αναφέρεται σε σχέση με το Carnegie Hall, φημισμένο χώρο συναυλιών κλασσικής μουσικής της Νέας Υόρκης. Φήμες λένε ότι κάποτε, στην 5η Λεωφόρο της Νέας Υόρκης, ένας περαστικός σταμάτησε τον διεθνούς αναγνώρισης βιολονίστα Jascha Heifetz και τον ρώτησε «μπορείτε να μου πείτε πώς μπορώ να φτάσω στο Carnegie Hall;» «Ναι», απάντησε ο Heifetz, «με εξάσκηση, εξάσκηση, εξάσκηση!» Η εκπαίδευση στις δεξιότητες που προτείνει το εγχειρίδιο δεν ολοκληρώνεται με το τέλος της ανάγνωσής του. Το εγχειρίδιο προσφέρει ερεθίσματα και προβληματισμό. Από εκεί και πέρα, ο καθένας και η καθεμιά μας αποφασίζει το σωστό χρόνο και τρόπο αξιοποίησης αυτών των ερεθισμάτων.