Feb 012015
 

14-burke

Η ιστορία του πόνου: από την προσευχή στα παυσίπονα

συνέντευξη της Τζοάνα Μπερκ στον Δημήτρη Παπανικολάου 

Πηγή: Ενθέματα

Η Joanna Bourke είναι μια από τις πιο γνωστές σύγχρονες ιστορικούς της Βρετανίας, συγγραφέας, μεταξύ άλλων, των σημαντικών βιβλίων An Intimate History of Killing, Fear: ACultural History, Rape: A History και What it Means to be Human. Την επόμενη Τρίτη θα βρίσκεται στην Αθήνα για μια συζήτηση στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών με θέμα το πρόσφατο βιβλίο της Η ιστορία του πόνου: από την προσευχή στα παυσίπονα (The Story ofPain: From Prayer to Painkillers, Oxford University Press, 2014). Με την αφορμή αυτή, τα Ενθέματα δημοσιεύουν μια συζήτηση μαζί της για την ιστορία της βίας και των συναισθημάτων, την πολιτική χρήση του πόνου και το ρόλο του δημόσιου διανοούμενου σήμερα.

Πώς αποφασίσατε να γράψετε ένα βιβλίο για την Ιστορία του πόνου; Ποιες ήταν οι καθοριστικές στιγμές στη διάρκεια της έρευνάς σας;

Το μεγαλύτερο μέρος του έργου μου ουσιαστικά συνδέεται με την πρόκληση πόνου. Έχω γράψει μελέτες για το πώς άνδρες (και μερικές γυναίκες) σκοτώνουν άλλους ανθρώπους σε καιρό πολέμου· τη γλώσσα που χρησιμοποιούν οι βιαστές για να δικαιολογήσουν τις πράξεις τους· τις θεωρίες που επιτρέπουν σε ορισμένους ανθρώπους να τοποθετηθούν εκτός του ανθρώπινου. Σε αυτό το βιβλίο ήθελα να ακουστούν πιο δυνατά οι πάσχοντες. Το βιβλίο μου για τον πόνο αντιπροσώπευε, με άλλα λόγια, μια αλλαγή της οπτικής γωνίας της αφήγησης: από τους δράστες στα θύματα και την οδύνη τους.

Η δεύτερη μεγάλη στιγμή ήταν όταν αποφάσισα να απορρίψω την καρτεσιανή διάκριση μεταξύ «πόνου» και «ψυχικής οδύνης». Φυσικά, η καρτεσιανή διάκριση ανάμεσα στο σώμα και το μυαλό ή την ψυχή είναι βαθιά ριζωμένη στον πολιτισμό μας και οι άνθρωποι σε κατάσταση πόνου συνήθως διακρίνουν μεταξύ σωματικού και ψυχικού πόνου (νιώθω σωματικό πόνο γιατί κάηκα φτιάχνοντας καφέ — υποφέρω ψυχολογικά επειδή τσακώθηκα με τον αγαπημένο μου). Παρ’ όλα αυτά, ο ψυχικός πόνος περιλαμβάνει πάντα σωματικές αντιδράσεις –νευροχημικές, μυικές, νευρικές και ούτω καθεξής– ενώ ο σωματικός πόνος δεν υπάρχει χωρίς ψυχική συνιστώσα. Το έγκαυμά μου με στεναχωρεί· η θλίψη μου βαραίνει το σώμα μου.

Η τελευταία σημαντική στιγμή ήταν η απόρριψη της ιδέας ότι ο πόνος είναι ιδιωτικός ή υποκειμενικός. Βεβαίως, ο πόνος είναι κάτι που ο καθένας μας εκλαμβάνει ως «δικό του». Όμως δεν υπάρχει ουσιαστικά ένας εντελώς ιδιωτικός πόνος. Εμπειρίες πόνου δεν προκύπτουν «φυσικά», αλλά πάντα σε διαπραγμάτευση με το κοινωνικό περιβάλλον. Από τη στιγμή της γέννησής τους, τα βρέφη μυούνται σε πολιτισμούς του πόνου. Καθώς ωριμάζουν, τα άτομα που είναι υπεύθυνα για την κοινωνικοποίησή τους δίνουν προσοχή σε ορισμένα δάκρυά τους και σε άλλα όχι· τους χτυπούν τα χέρια όταν τα φέρνουν κοντά στη φωτιά· κάποιες πληγές τις φιλάνε για να περάσουν, άλλες όχι· κάποιες μελανιές τις παραβλέπουν. Έχει διαφορά αν είσαι αγόρι ή κορίτσι. Έχει σημασία αν είσαι φτωχός. Οι άνθρωποι που πονούν μαθαίνουν είτε να υποφέρουν σιωπηλά (προσπαθώντας να είναι «καλοί ασθενείς»!) είτε να κάνουν σαματά. Ο πόνος, λοιπόν, δεν είναι ποτέ ιδιωτικός, αλλά συνδέεται πάντα με μια διαπραγμάτευση κοινωνική.

Πόσο έχει αλλάξει όχι μόνο η αντιμετώπιση του πόνου, αλλά και η ίδια η έννοια και η σημασία του πόνου από τον 18ο αιώνα μέχρι σήμερα;

Η πιο σημαντική αλλαγή βρίσκεται και στον υπότιτλο του βιβλίου μου: Από την προσευχή στα παυσίπονα. Πρόκειται για διαφορετικούς τρόπους αντιμετώπισης του πόνου, προφανώς.

Αλλά και η ίδια η γλώσσα που οι άνθρωποι χρησιμοποιούν για να επικοινωνήσουν τον πόνο τους, κι αυτή έχει αλλάξει. Οι αισθήσεις του σώματος και οι μεταφορές που χρησιμοποιούνται για να τις περιγράψουν, ποτέ δεν εμφανίζονται ξαφνικά, σαν να βγαίνουν από το μυαλό κάποιου, αλλά διαμορφώνονται σε αλληλεπίδραση με την κοινωνική πραγματικότητα, από την βρεφική ηλικία. Το σώμα δεν είναι ποτέ καθαρή ύλη: διαμορφώνεται διαρκώς μέσα σε κοινωνικούς, γνωσιακούς και μεταφορικούς κόσμους. Μια συνεχής κοινωνική διαδικασία αλληλεπίδρασης.

Μπορούμε να καταγράψουμε την εμφάνιση «νέων» μεταφορών που χρησιμοποιούνται για τον πόνο σε αυτούς τους αιώνες. Βλέπουμε καινούριες μεταφορές για τον πόνο βασισμένες στην βιομηχανοποίηση, τους σιδηροδρόμους, το ηλεκτρικό, την πολεμική τεχνολογία. Σιγά σιγά, ανάμεσα στον 18ο και τον 20ο αιώνα διακρίνουμε μια μεγάλη αλλαγή: ο πόνος, από κάτι που έπρεπε κανείς να υποστεί, αρχίζει όλο και περισσότερο να περιγράφεται σαν ένας εχθρός που πρέπει να καταπολεμηθεί και να ηττηθεί.

Όμως υπάρχουν και άλλες σημαντικές αλλαγές. Η έλευση των αναλγητικών και η πρόοδος της αναισθησιολογίας είναι σημαντικές. Παλιότερα, την εποχή που δεν υπήρχε η δυνατότητα να εξαλειφθεί με φαρμακευτικά μέσα ο οξύς πόνος, η αντοχή εκλαμβάνονταν ως αρετή. Από τη στιγμή που υπήρξε η δυνατότητα για αποτελεσματική ανακούφιση, η στωϊκή υπομονή του πόνου άρχισε να θεωρείται λιγότερο άξια επαίνου, και περισσότερο μια διαστροφή. Απογυμνωμένος από την μυστικιστική του αύρα και την παρουσία του σε βασικά θεολογικά κείμενα, ο πόνος αναδείχθηκε στο απόλυτο κακό, που, άνισα διαμοιρασμένος, μπορεί να ταλαιπωρεί το ίδιο τον ενάρετο και τον αμαρτωλό.

Στη διάρκεια αυτής της εποχής αλλάζει επίσης η σχέση γιατρού-ασθενή σε σχέση με τον πόνο. Στους τελευταίους δύο αιώνες ο πόνος έχει υποβιβαστεί ως στοιχείο της διάγνωσης. Κατά τη διάρκεια του 18ου και του 19ου αιώνα, οι γιατροί έδιναν αξία στις αφηγήσεις των ασθενών για τον πόνο τους ώστε να φθάσουν σε διάγνωση – ενώ ο πόνος θεωρούνταν επίσης αναπόφευκτο μέρος της θεραπείας. Οι γιατροί έσπρωχναν έτσι τους ανθρώπους να μιλήσουν για τη ζωή και για τους πόνους τους. Με τον καιρό όμως, οι αφηγήσεις του πόνου έχασαν κάθε σημασία, πέρα από τη βασική πληροφορία, εκφρασμένη από την κραυγή: «πονάει εδώ». Με άλλα λόγια, από το μέσο του 19ου αιώνα και εξής, οι αφηγήσεις πόνου μετατράπηκαν σε θόρυβο, που δεν είχε πια καμία αξία για τη διαδικασία της διάγνωσης. Για τους νοσοκομειακούς γιατρούς, η δυστυχία ενός ανθρώπου υποβιβαζόταν στα διαφορετικά της μέρη εντός του σώματος. Το παράπονο του ασθενούς δεν ήταν παρά ένα εμπόδιο προς την ολοκληρωτική «κατάκτηση του πόνου». Οι περίπλοκες και λεπτομερείς αφηγήσεις πόνου των ασθενών έγιναν έτσι σιγά σιγά πηγές ντροπής, και τους καθιστούσαν δυνάμει «κακούς ασθενείς».

Αυτό που έχουμε σήμερα στη διαδικασία της διάγνωσης, είναι η «οπτική αναλογική κλίμακα», η οποία αποτελείται από μια γραμμή, η μία άκρη της οποίας συμβολίζει το «όχι πόνος» και η άλλη το «χειρότερος πόνος που μπορείς κανείς να φανταστεί»: οι ασθενείς καλούνται να δείξουν το σημείο της γραμμής που εκφράζει καλύτερα το μέγεθος του πόνου τους. Και η πιο πρόσφατη εξέλιξη, το «άγιο δισκοπότηρο» της αντικειμενικής διάγνωσης και μέτρησης του πόνου είναι η απεικόνιση του εγκεφάλου (brain imaging). Αυτή η τεχνολογία βγάζει εντελώς από τη μέση την υποκειμενική έκφραση του ανθρώπου που πονάει. Ο ασθενής δεν χρειάζεται πια να μιλάει, δεν χρειάζεται ούτε καν να δείχνει. Το σώμα του μόνο πρέπει να μιλάει πια, να λέει τη δική του ιστορία, στη βάση των ενδείξεων που μπορεί να ανιχνεύσει η καινούρια τεχνολογία. Κάπως έτσι, το πολύπλοκο φαινόμενο του να πονάει κανείς, περιορίζεται σε μια μόνο του πλευρά της συνολικής εμπειρίας. Ο άνθρωπος-που-πονά, ουσιαστικά εξαφανίζεται: η συζήτηση στο προσκέφαλο του ασθενούς, η προσπάθεια να καταλάβει ο γιατρός τον πόνο του, αντικαθίσταται απο μια ακτινογραφία εγκεφάλου. Η άποψή μου είναι ότι πρέπει να ξανασκεφτούμε αυτή την εξέλιξη, και να της αντισταθούμε· αν πραγματικά θέλουμε να βοηθάμε ανθρώπους που πονούν, θεωρώ ότι πρέπει να ξαναγυρίσουμε σε μια ιατρική βασισμένη περισσότερο στην αφήγηση του ασθενούς.

Σήμερα, εν έτει 2015, μπορούν τα κράτη να προκαλούν ή να ανακουφίζουν τον πόνο, και με ποιο τρόπο;

Τα κράτη μπορούν να κάνουν πολλά για να ανακουφίσουν τον πόνο (και ήδη κάνουν πολλά που τον προκαλούν). Σε τελευταία ανάλυση, ο πόνος δεν είχε ποτέ τίποτε το δημοκρατικό. Το 1896, στη 15η επέτειο της πρώτης δημόσιας χορήγησης χειρουργικής αναισθησίας, ο ιατρός Σίλας Βίερ Μίτσελ απήγγειλε το διάσημο ποίημά του «Η Γένεση και ο Θάνατος του Πόνου» το οποίο περιελάμβανε τους εξής στίχους:

«Αυτόν [τον πόνο] κανείς με μοίρα ανθρώπινη δε θ’ αποφύγει:/ Μια αμείλικτη δημοκρατία οδύνης περιμένει / Δίπλα στο ράντζο του φτωχού, μέσα απ’ του πλούσιου την πύλη».

Δεν θα μπορούσε να λαθεύει περισσότερο. Ο πόνος είναι σύμφυτος με τις άνισες οικονομικές σχέσεις. Τα άτομα γεννιούνται σε κόσμους που δεν έφτιαξαν τα ίδια. Βολεύονται και συναινούν, αγωνίζονται και υποτάσσονται, στα περιβαλλοντικά και κοινωνικά πλαίσια στα οποία βρίσκονται, αλλά εκκινώντας πάντα από αφετηρίες που δεν έχουν διαλέξει. Τα άτομα σε γενικές γραμμές δεν διαλέγουν τον πόνο: οι δομικές ανισότητες ευνοούν την επιβολή του σε ορισμένες ομάδες σε σημαντικά μεγαλύτερο βαθμό από άλλες.

Οι φτωχοί, οι μειονότητες, οι εργαζόμενοι σε επικίνδυνα επαγγέλματα κ.λπ. είναι πολύ πιο πιθανό να υποφέρουν. Στα τέλη του 20ου και τις αρχές του 21ου αιώνα, οι ηλικιωμένοι, τα μικρά παιδιά, οι φτωχοί, οι χειρώνακτες εργάτες, καθώς και οι προερχόμενοι από εθνοτικές μειονότητες, συνεχίζουν να υφίστανται τις σοβαρές συνέπειες των προκαταλήψεων που τους θέλουν να παρουσιάζουν μεγαλύτερη αντοχή στον πόνο. Το αποτέλεσμα; Τους χορηγούνται συστηματικά λιγότερα παυσίπονα, και σε μεταγενέστερο στάδιο, από άλλες ομάδες του πληθυσμού που υποφέρουν.

Τα κράτη έχουν ένα σημαντικό ρόλο στη σφυρηλάτηση κοινωνιών με περισσότερη ισότητα από τις σημερινές που αφήνουν κάποιους να μαραζώνουν και συντρέχουν άλλους, που είναι ήδη πλούσιοι και τυχεροί.

Ποια μπορεί να είναι η δημόσια παρουσία του πόνου σε μια κοινωνία διακινδύνευσης και κρίσης;

Ο πόνος που αντιμετωπίζουμε όταν ζούμε μια ζωή διακινδύνευσης πρέπει να αντιμετωπίζεται όπως κάθε άλλος πόνος: με το να μιλάμε γι αυτό τον πόνο, και να δημιουργούμε κοινότητες αλληλεγγύης. Σε εποχές κρίσης είναι ακόμα πιο σημαντικό να ξεφύγουμε από το δυϊσμό ψυχολογικός πόνος vs. σωματικός πόνος – ακριβώς γιατί σε τέτοιες εποχές οι άνθρωποι βρίσκονται σε ένα καθεστώς πόνου που συνδέει πολύ ξεκάθαρα και τα δύο – και απαιτεί ο κάθε ένας να λαμβάνει περισσότερο υπόψιν του τον πόνο του άλλου.

Ας συνειδητοποιήσουμε ότι η δημοσιοποίηση του πόνου, η μεταμόρφωση δηλαδή του πόνου σε κάτι που συζητιέται και διαμορφώνει κοινότητα, είναι ένα σημαντικό πολιτικό βήμα. Ο πόνος είναι πάντα κάτι δημόσιο – το να τον θεωρούμε στοιχείο της ιδιωτικής σφαίρας είναι λάθος – και η συνειδητοποίηση αυτού είναι μια σημαντική πολιτική χειρονομία. Σκεφτείτε πόσο, κάθε λογής εξουσίες, μάς σπρώχνουν να πάσχουμε ιδιωτικά, και να μην εκφράζουμε τον πόνο μας δημόσια και συλλογικά.

Σχετική με όλα αυτά είναι και μια διάκριση που συνήθως κάνω στη δουλειά μου ανάμεσα σε άγχος και φόβο για τον πόνο. Κάθε λογής εξουσίες προτιμούν οι άνθρωποι να έχουν άγχος συνεχές για την πιθανότητα να πονέσουν. Ένα άγχος για τον πόνο που θα κάνει τους ανθρώπους να αποσύρονται διαρκώς στην σφαίρα του ιδιωτικού, να απομονώνονται. Είναι πολύ πιο απελευθερωτικό, αντί του άγχους, να μιλάει κανείς για τον φόβο του πόνου. Σε αντίθεση με το άγχος, ο φόβος είναι κάτι που μπορεί να προσδιοριστεί, να αναγνωρισθεί, να αναλυθεί, να μοιραστεί. Ο φόβος είναι δυνάμει δημόσιος και συγκεκριμένος, μια κοινωνία μπορεί να του αντισταθεί αν δράσει συλλογικά· αντίθετα το άγχος είναι άμορφο, ρευστό, παντού και πουθενά, ένα διαλυτικό συναίσθημα που είναι τοξικό ακριβώς γιατί δεν μπορεί να επικοινωνηθεί και να μοιραστεί.

Πώς θα περιγράφατε το ερευνητικό σας έργο ως σύνολο; Ποια είναι η ερώτηση που συνδέει τις διαφορετικές πλευρές των ερευνητικών σας ενδιαφερόντων;

Έχω περάσει ένα μεγάλο μέρος της ζωής μου κρυφακούγοντας τις φωνές των γυναικών και των καταπιεσμένων, των μειονοτήτων και των κατατρεγμένων. Αλλά η έμφαση που έδινα ήταν συνήθως σε εκείνους τους ανθρώπους που προσπαθούν να πληγώσουν αυτές τις ομάδες των ανθρώπων – στο βιβλίο μου για τον πόνο αλλάζω οπτική γωνία, από το θύμα στον θύτη, όμως το ενδιαφέρον παραμένει το ίδιο. Όπως και σε όλη μου τη δουλειά, το ενδιαφέρον μου είναι κατά βάση στην καθημερινή οδύνη, σε αντίθεση με την «υψηλή πολιτική» ή την παραδοσιακή στρατιωτική ιστορία.

Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στο πλαίσιο ενός άλλου βιβλίου που εκδόθηκε φέτος με τίτλοWounding the World: How Military Violence and War Games Invade Our Lives (Virago, 2014). Αυτό είναι σαφώς μια πολεμική ενάντια στην στρατικοποίηση και φυσικά εξόργισε τους υπέρ της σρατιωτικοποίησης σχολιαστές.

Το βιβλίο που γράφω τώρα ασχολείται με την επιστήμη και την τέχνη του τραυματισμού άλλων ανθρώπων, δηλαδή τη σκοτεινή επιστήμη της βαλλιστικής, την επιστήμη της έρευνας, του σχεδιασμού, και της κατασκευής όπλων που αποσκοπεί στην πρόκληση των πιο εξουθενωτικών τραυμάτων σε άλλους ανθρώπους. Η ιστορία της βαλλιστικής επιστήμης έχει παραδοσιακά επικεντρωθεί σε τεχνολογίες και στρατηγικές. Υποστηρίζω ότι πρέπει να την δούμε εκ νέου λαμβάνοντας υπόψιν τη σωματικότητα, την τρωτότητα, και τα συναισθήματα.

Έχουν όμως τα συναισθήματα ιστορία; Ακόμη και αν οι άνθρωποι αντιδρούν διαφορετικά, και μιλούν γι’ αυτά με διαφορετικούς όρους, δεν έχουν ωστόσο τα ίδια συναισθήματα άσχετα από το χωροχρονικό πλαίσιο;

Τα συναισθήματα έχουν ιστορικότητα, ναι. Ισχυρίζομαι πως μια ανάλυση των δυναμικών διασυνδέσεων ανάμεσα στη γλώσσα, την κουλτούρα και το σώμα μπορεί να συνεισφέρει σε μια ιστορία της αίσθησης. Οι τρεις έννοιες της γλώσσας, της κουλτούρας και του σώματος είναι στενογραφημένοι όροι ιδιαίτερα πολύπλοκων φαινομένων. Εννοιολογικά, είναι χρήσιμο να τις σκεφτόμαστε σαν τρία νήματα που μπλέκονται κι αποτελούν μαζί ένα σχοινί. Καμία από τις τρεις δεν είναι διακριτή οντότητα: η κάθε μια υπάρχει σε σχέση με τις άλλες, και μια προσαρμογή της μιας αναπόφευκτα επηρεάζει και τις άλλες. Τα σώματα δεν είναι απλώς δοχεία αισθήσεων, αλλά εμπλέκονται ενεργά στις γλωσσικές διαδικασίες και τις κοινωνικές διαδράσεις που συναποτελούν αυτές τις αισθήσεις. Η γλώσσα εμπλέκεται σε έναν διάλογο με τα βιολογικά σώματα και τα κοινωνικά περιβάλλοντα. Και η κουλτούρα δεν «εγγράφει» απλώς τα κείμενά της πάνω σε ένα βιολογικό, προ-κοινωνικό σώμα, αλλά συμβάλλει στην κατασκευή των σωμάτων και των μεταφορικών συστημάτων. Με αυτόν τον τρόπο, αυτό το μοντέλο «γλώσσα, κουλτούρα, σώμα» είναι διαδραστικό, και το κάθε νήμα του διαπλέκεται με τα άλλα σε μια ενεργητική, δυναμική σχέση.

Αυτός ο τρόπος σκέψης για τα συναισθήματα και για τον τρόπο που επικοινωνούνταν στο παρελθόν προσφέρει ένα χρήσιμο θάμπωμα του δυϊσμού μυαλό/σώμα. Ανοίγει ένα χώρο εξερεύνησης των τρόπων με τους οποίους οι οδυνηρές αισθήσεις αλλάζουν-με-το-χρόνο. Οι εμπειρίες των ανθρώπων για το σώμα τους διαμορφώνονται από το περιβαλλοντικό πλαίσιο και τις πολιτισμικές διαδικασίες, περιλαμβανομένων της γλώσσας και της διαλέκτου, των σχέσεων εξουσίας, του φύλου, της τάξης και των πολιτισμικών προσδοκιών, και τέλος του βάρους και του νοήματος που αποδίδεται στις θρησκευτικές, επιστημονικές και άλλες γνώσεις.

Ποιος μπορεί να είναι ο ρόλος ενός «δημόσιου διανοούμενου» στον σύγχρονο κόσμο;

Πιστεύω βαθιά στην ανάγκη για «δημόσιους διανοούμενους». Ο όρος «δημόσιος» αναφέρεται στα κοινά, στο κοινό καλό. Ο δημόσιος διανοούμενος είναι το άτομο που διευκολύνει την παραγωγή του κοινού καλού. Το «δημόσιο» δεν είναι μιντιακή αναφορά — ο «δημόσιος διανοούμενος» δεν είναι προϊόν ενημερωδιασκέδασης προς κατανάλωση. Ούτε είναι θέμα αριθμών (ένα είδος διασημότητας της οποίας η αξία μπορεί να εκτιμηθεί με τους λογιστικούς όρους της αγοράς και μέσω ενός διαγωνισμού μεταξύ των λεγόμενων «δημόσιων διανοούμενων» ως κυρίαρχων αρσενικών που μετρούν τα ακροατήρια και τα εγώ τους). Αντίθετα, το «δημόσιο» ορίζεται σύμφωνα με τους σκοπούς ή τις προθέσεις του διανοούμενου. Ο δημόσιος διανοούμενος εμπλέκεται σε αγώνες για το κοινό καλό. Με άλλα λόγια, ο ρόλος του διανοούμενου είναι ιδεολογικός: πρόκειται για πολιτική πρακτική. Η επιτέλεση αυτού του πολιτικού έργου είναι η συνεισφορά μας στην κοινωνία. Οι διανοούμενοι είναι άνθρωποι που δεν κοιτάζουν απλά «τη δουλειά τους».

Ίσως η χιλιοτραγουδισμένη αδυναμία της ιστορίας-ως-επιστήμης να είναι στην πραγματικότητα ένα από τα δυνατά της σημεία –τουλάχιστον για τον δημόσιο διανοούμενο. Το επάγγελμα του ιστορικού υπήρξε παραδοσιακά ανθεκτικό στις αφαιρέσεις. Ψάχνει ταυλικά της ανθρώπινης ύπαρξης –λέξεις, αντικείμενα, άλλα ίχνη που άφησαν οι άνθρωποι του παρελθόντος. Παρόλη την αποκήρυξη του ανθρωπισμού (στον οποίο έχω επιτεθεί κι εγώ στο What It Means to be Human), η ιστορία είναι μια βαθιά ανθρωπιστική ενασχόληση και, στον μετα-ανθρωπιστικό κόσμο, αυτή η ιδιότητα ενθαρρύνει τη στροφή στο συγκεκριμένο –χρονικό, γεωγραφικό, σχεσιακό. Οι ιστορικοί ως δημόσιοι διανοούμενοι αγωνίζονται ενάντια στην απλοϊκή τάση αντιμετώπισης των λαών του παρελθόντος ως «του άλλου» έναντι του οποίου «εμείς» (όποιοι κι αν είμαστε «εμείς») συγκροτούμε τους εαυτούς μας. Η απάλειψη της εκπληκτικής ποικιλίας της αισθητής ζωής κάνει τις ζωές όλων μας φτωχότερες. Όπως ισχυρίζομαι στο What It Means to be Human, το καθήκον των ιστορικών τον 21ο αιώνα είναι να αναδείξουν την «αναντικατάστατη ενικότητα» των λαών του παρελθόντος που πάλεψαν και υποτάχθηκαν σε δυνάμεις εντός και εκτός του ελέγχου τους. Οι αφηρημένες ιδέες, οι κατασκευασμένες «προσωπικότητες» και οι δηλώσεις υπέρ της τυπικής ισότητας όλων των ανθρώπων είναι ανεπαρκείς για την αντιμετώπιση των προβλημάτων κοινωνικής δικαιοσύνης.

Όλα αυτά δεν σημαίνουν πως αρνούμαι ότι, ως ιστορικοί, αφηγούμαστε τις ιστορίες των άλλων μέσα από κάποια απροσδιόριστα όρια. Με ενδιαφέρουν ιδιαιτέρως δύο πολύ διαφορετικά είδη ορίων. Το πρώτο είναι οικείο έδαφος για τους ιστορικούς: πρόκειται για τα όρια που τίθενται από συγκεκριμένα ιστορικά και τοπολογικά πλαίσια. Είναι το έδαφος που έχουμε εκπαιδευτεί να ανασκάπτουμε. Κάθε άνθρωπος γεννιέται σε έναν κόσμο που έχει διαμορφωθεί από πριν και από άλλους. Αντιστεκόμαστε, δημιουργούμε και αναδημιουργούμε –αλλά πάντα από αφετηρίες που δεν έχουμε διαλέξει εμείς. Οι αδικίες των προϋπαρχουσών ιεραρχιών με βάση το φύλο, το χρώμα του δέρματος, τον πλούτο, τη θρησκεία, τις σεξουαλικές προτιμήσεις, και άλλα χαρακτηριστικά είναι μερικές από τις αφετηρίες αυτές.

Το άλλο είδος ορίου είναι πιο φιλοσοφικό: πρόκειται για τις ιδιαιτερότητες των ατόμων, με όλες τους τις ανάγκες, τις επιθυμίες, τις συμμαχίες, τις συγκρούσεις τους, μια άπειρη ποικιλία ζωντανών πλασμάτων, που όμως εμείς μαντρώνουμε σε φαινομενικά διακριτές κατηγορίες –γυναίκα/άνδρας, Χριστιανός/Εβραίος, εργάτης/στέλεχος επιχείρησης, κ.ο.κ. Αυτή είναι μια περίπτωση που πιστεύω ότι μπορεί να βοηθήσει εμάς τους ιστορικούς η λωρίδα του Μέμπιους –υπενθυμίζοντάς μας τη ρευστότητα της ανθρώπινης ζώσας εμπειρίας, η οποία είναι πάντα σε κίνηση, καταφάσκει και αρνείται, υπονομεύει τις ταυτότητες και αμφισβητεί όλες τις αξιώσεις ομοιομορφίας. Επίσης υπονομεύει τις αποφάνσεις υπεροχής/κατωτερότητας που αναπόφευκτα ξεπηδούν κατά τη σύγκριση με άλλους κόσμους («διαφορετικούς σε σύγκριση με τι/ποιον;»). Μια τέτοια προσέγγιση επίσης εισάγει αστάθεια και απροσδιοριστία στις ιστορίες μας, χρησιμεύοντας και ως μια (ιδιαιτέρως αναγκαία) υπενθύμιση ότι αυτές δεν είναι οι δικές μας ζωές και ότι όλες μας οι γνώσεις είναι ενδεχομενικές.

Τη συνέντευξη πήρε ο Δημήτρης Παπανικολάου και τη μετάφρασαν ο Πάνος Γιαννικόπουλος και ο Δημήτρης Ιωάννου.

 

H Tζοάνα Μπερκ στην Αθήνα

Με αφορμή την έκδοση του βιβλίου της Joanna Bourke, The Story of Pain: From Prayer to Painkillers, η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών (Ίδρυμα Ωνάση) διοργανώνει σχετική συζήτηση, την Τρίτη 3 Φεβρουαρίου, ώρα 19.00 στη Μικρή Σκηνή (Λεωφόρος Συγγρού 107-109).

Ομιλητές: Joanna Bourke, Πέπη Ρηγοπούλου (Πανεπιστήμιο Αθηνών), Αθηνά Αθανασίου (Πάντειο Πανεπιστήμιο), Ευάγγελος Παναγιωτάκος (γιατρός αναισθησιολόγος, εξειδικευμένος στον πόνο). Συντονισμός: Δημήτρης Παπανικολάου (Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης). Επιμέλεια: Δημήτρης Παπανικολάου, Αφροδίτη Παναγιωτάκου. Δελτία προτεραιότητας μοιράζονται μία ώρα πριν την έναρξη.

 

Nov 132014
 

rs

«Νομαδικά Yποκείμενα: Ενσωματότητα και έμφυλη διαφορά στη σύγχρονη φεμινιστική θεωρία»

Πάντειο Πανεπιστήμιο (4/12/2014)

Tο Εργαστήριο Σπουδών Φύλου, οι Εκδόσεις Νήσος και το Ολλανδικό Ινστιτούτο Αθηνών σας προσκαλούν στη διάλεξη της καθηγήτριας Rosi Braidotti, Φιλοσόφου, Διευθύντριας του Κέντρου Ανθρωπιστικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Ουτρέχτης με θέμα: «Νομαδικά υποκείμενα: Ενσωματότητα και έμφυλη διαφορά στη σύγχρονη φεμινιστική θεωρία» με αφορμή την έκδοση του ομώνυμου βιβλίου της στα ελληνικά.

Η διάλεξη θα πραγματοποιηθεί την Πέμπτη 4 Δεκεμβρίου και ώρα 18.00 στο Αμφιθέατρο «Σ. Καράγιωργα 2» του Παντείου Πανεπιστημίου, (Λ. Συγγρού 136 Καλλιθέα). Θα ακολουθήσει συζήτηση.

Για το έργο της ομιλήτριας θα μιλήσει η αν. καθ. Αλεξάνδρα Χαλκιά (Τμήμα Κοινωνιολογίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο)

Για την ελληνική έκδοση θα μιλήσει η Αγγελική Σηφάκη, επιστημονική υπεύθυνη της έκδοσης, υποψ. διδάκτορας (GGeP, Πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης & Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής, Πάντειο Πανεπιστήμιο)

Θα χαιρετίσει η καθ. Μαρία Καραμεσίνη, Πρόεδρος του Τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής και Διευθύντρια του Εργαστηρίου Σπουδών Φύλου (Πάντειο Πανεπιστήμιο)

Θα συντονίσει η αν. καθ. Μαρία Στρατηγάκη (Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής, Πάντειο Πανεπιστήμιο).

Η διάλεξη θα γίνει στα αγγλικά με ταυτόχρονη μετάφραση                                                   

Θα δοθούν βεβαιώσεις παρακολούθησης

Δείτε το Δελτίο Τύπου και την Πρόσκληση

Oct 052014
 

Cover POP Journal Vol6 No1

 

Επανεκδίδονται σε ηλεκτρονική μορφή τα παλιά τεύχη του Journal of Process Oriented Psychology  (1989-2004).

Το πρώτο τεύχος που επανεκδίδεται είναι το τεύχος Vol.6, Νο.1 που εκδόθηκε το 1994 με θέμα τις ακραίες καταστάσεις συνείδησης. Μπορείτε να κατεβάσετε τα άρθρα σε μορφή ηλεκτρονικών αρχείων (pdf).

Μπορείτε να διαβάσετε για την ιστορία του περιοδικού εδώ και την ιστορία της επανέκδοσης του και τα μελλοντικά σχέδια γι’ αυτό εδώ.

 1994 Volume 6 (1): Extreme States of Counsiousness
Leslie Heizer and Kate Jobe, Comment PDF

FEATURE ARTICLES

  1. An Interview with Arny Mindell on Extreme States PDF
  2. Joe Goodbread, Homage to R.D. Laing: a New Politics of Experience PDF
  3. Dawn Menken, Madness as Feminism PDF
  4. Moses Ikiugu, Making Extreme States Meaningful PDF
  5. Janiese Loeken, Being Prozac PDF
  6. Arlene and Jean-Claude Audergon, Looking for Unicorns: Process Work at the Princess Royal Hospital PDF
  7. Guruseva Mason, Hidden Process Work with Adolescents PDF
  8. George Mecouch, Al de Hairs Separate Reality PDF

SPECIAL INTEREST ARTICLES

Index of The Journal of Process Oriented Psychology

Oct 052014
 

Επανεκδόθηκε στα Αγγλικά το βιβλίο του Arnold Mindell “Sitting in the Fire” (τίτλος Ελληνικής έκδοσης “Μέσα στη Φωτιά”)

 

Cover Sitting in the Fire DDX

 

Arnold Mindell, Ph.D., shows how working with power, rank, revenge and abuse helps build sustainable communities.

Using examples ranging from disputes in small organizations to large-scale conflicts in countries around the world, this volume offers practical methods for working with conflict, leadership crises, stagnation, abuse, terrorism, violence, and other social action issues. It brings an understanding of the psychology of conflict and the knowledge that many disputes can be traced back to inequalities of rank and power between parties, providing tools that will enable people to use conflict to build community.

 

Sep 092014
 

Book Cover Final

Εκδόθηκε το νέο βιβλίο του Pierre Morin Health-in-Sickness and Sickenss-in-Health με μια εις βάθος ματιά στην οπτική του processwork  γύρω από τις έννοιες της υγείας και της ασθένειας.

Foreword by Max Schupbach, Ph.D.

Over the last few decades, many of us working in research and applications of health care have come to realize that “health” is not a measurable value fixed by science, but rather is an experiential concept in flow. It is a discussion between scientific models of biological processes, personal experiences of well-being, cultural values of what is “normal” and who defines it, political debates about public health and corporate interests, and how all of these intersect with collective identities such as gender, race, sexual orientation, and age, to name a few.

Pierre Morin brings a fresh perspective into this conversation, challenging the mainstream views on health and illness.

His work builds on the foundation of Processwork. In the late 80s, physicist and psychologist Arnold Mindell introduced the dreambody concept, proposing that the subjective experiences of body symptoms are symmetric to patterns found in night dreams. In short, the “unconscious” (as termed by depth psychologists Freud and Jung) expresses itself creatively in our dreams while we sleep and in our body experiences during our waking lives. Simply, Mindell stated that symptoms should not be considered only harmful, but also as potential elixirs of health and even of well-being.

This view reflected a general timespirit of that epoch, manifest as an effort towards depathologizing experiences in mental health. R. D. Laing’s existential approach in psychiatry, Stan Grof’s understanding of extreme states as spiritual emergencies, and Mindell’s city shadow concept were all part of a movement away from a deficit oriented view of what is “normal.”

In Health-in-Sickness, Pierre Morin suggests that the classical approach to defining illness and health not only lacks the elixir perspective on disturbances, an approach that is suggested by alternative medicine, but in fact, also has an “opposite placebo” effect, in creating a sense of being victimized and at fault for having the symptom.

His book contains many practical examples and is useful to both health practitioners as well as patients. First and foremost, it begins a long overdue conversation about the very concepts of health and sickness, and what is considered to be “normal.” We are delighted to publish this book and anticipate that it will stimulate broad transdisciplinary discussions regarding individual and collective well-being.

Ένα κλικ εδώ για να ακούσεις μια συζήτηση ανάμεσα στον Serge Prengel και τον Pierre Morin που αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα  Somatic Perspectives on Psychotherapy (αγγλικά).

Ένα κλικ εδώ για το κείμενο απομαγνητοφώνησης της συζήτησης (αγγλικά).

Sep 072014
 

h_diasosi_fysiologikouCOVER

Η διάσωση του φυσιολογικού
της Έλενας Χατζηγιωργάκη

Ο Allen Frances μας εισάγει στην σημερινή ψυχιατρική προβληματική με ένα αρκετά αιρετικό τρόπο στο βιβλίο του «Η διάσωση του φυσιολογικού» (Τραυλός). Εν έτη 1952, δημοσιεύεται από την Αμερικανική Ψυχιατρική Ένωση για πρώτη φορά το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ι (DMS-I, The Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders I) το οποίο κάλυπτε μια βασική ανάγκη: να αναγνωρισθούν και να ταξινομηθούν οι ψυχικές ασθένειες. Η ανάγκη αυτή ήταν επιτακτική γιατί μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου οι ψυχιατρικές ασθένειες ήταν ένα σύνηθες αίτιο ακαταλληλότητας για θητεία, μια μορφή απώλειας στη μάχη και πηγή συνεχούς ανικανότητας για όσους τελικά επέστρεφαν στο σπίτι τους. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1968, δημοσιεύεται το DMS-II ως μια βελτιωμένη εκδοχή του DMS-I, αλλά και το DMS-I και το DMS-II δεν διαβάστηκαν και δεν χρησιμοποιήθηκαν. Αντίθετα επικρίθηκαν με το αιτιολογικό ότι δεν ήταν επαρκώς επιστημονικά και προωθούσαν μια αρνητική ταυτοποίηση των ασθενών χωρίς παράλληλα να στοχεύουν στην εξυγίανσή τους.

Από το 1970 όμως και μετά η ψυχιατρική αναγνωρίζεται πλέον ως πλήρως ανεπτυγμένη ειδικότητα της ιατρικής, και έπρεπε να καλυφθούν τα κενά που οδηγούσαν σε εσφαλμένες διαγνώσεις. Το 1975 ο Ρόμπερτ Σπίτζερ αναλαμβάνει αυτό το φιλόδοξο σχέδιο και υπό την προεδρία του στην Ομάδα Κρούσης του DMS-III (το οποίο δημοσιεύθηκε το 1980), γεφυρώνεται η κλινική έρευνα με την κλινική ψυχιατρική ̇η προσεκτική διάγνωση καθίσταται προαπαιτούμενο για την ακριβέστερη και πιο εξειδικευμένη επιλογή θεραπείας. Διεύρυνε όμως το σύνολο των διαταραχών περιλαμβάνοντας νέες ψυχικές διαταραχές οι οποίες περιέγραφαν ήπια συμπτώματα που απαντώνται σε ένα μεγάλο ποσοστό του «φυσιολογικού» πληθυσμού. Έκτοτε οι φαρμακευτικές εταιρίες ανακαλύπτουν μια τεράστια αγορά, με αποτέλεσμα το DMS-III να κατηγορηθεί για «διαγνωστικό πληθωρισμό» διότι αύξησε την πιθανότητα να διαγιγνώσκονται πολύ περισσότεροι άνθρωποι και να ακολουθούν θεραπείες που ίσως να μην ήταν απαραίτητες.

Το 1987 δημοσιεύεται η αναθεωρημένη έκδοση του DMS-III, το DMS-IIIR. To DMS-IIIR καλύπτει παραλείψεις και διορθώνει σφάλματα για τα οποία επικρίθηκε το DMS-III, αξιοποιεί αποτελέσματα κλινικών ερευνών, κάτι που το καθιστά πιο εδραιωμένο επιστημονικά, αλλά εγείρονται ερωτήματα ως προς αξιοπιστία του, την πιθανά διαστρεβλωμένη χρήση του, τη δυνητικά κακή διάγνωση που μπορεί να επιφέρει καθώς και ζητήματα ηθικής. Την ίδια χρονιά κυκλοφορεί το πλέον γνωστό αντικαταθλιπτικό Prozac (Ladose), του οποίου οι πωλήσεις απογειώνονται, εν μέρει επειδή ο ορισμός της «μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής» κατά DSM ήταν πολύ χαλαρός. Το διαγνωστικό σύστημα είχε μετατραπεί αθέλητα σε εργαλείο μάρκετινγκ των φαρμακευτικών εταιρειών.

Λίγα χρόνια αργότερα ο συγγραφέας και διακεκριμένος ψυχίατρος Allen Frances καλείται απ’τον ιατρικό διευθυντή της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας (ΑΨΕ) ως επικεφαλής της Ομάδας Κρούσης του DSM-IV. Έχοντας εργαστεί σε δύο προηγούμενα DSM, αποδέχεται την πρό(σ)κληση. Το DSM-IV δημοσιεύεται το 1994 βασιζόμενο σε 500 κλινικές δοκιμές και περιλαμβάνει πρόσθετες πολιτισμικές πληροφορίες, διαγνωστικά τεστ και αιτιολογήσεις των ειλημμένων αποφάσεων. Τρία χρόνια μετά τη δημοσίευσή του οι Ηνωμένες Πολιτείες έγιναν η μόνη χώρα στον κόσμο που επιτρέπει τη διαφήμιση των φαρμακευτικών προϊόντων κατευθείαν στον καταναλωτή. Οι προωθητικές ενέργειες των φαρμακοβιομηχανιών προβάλουν απλά καθημερινά προβλήματα των ανθρώπων ως ψυχικές διαταραχές που δεν είχαν ακόμα αναγνωρισθεί. Οι αλλαγές του εγχειριδίου τελικά συνεισέφεραν άμεσα στις ψευδο-επιδημίες αυτισμού, ελλειμματικής προσοχής και διπολικής διαταραχής των ενηλίκων αποφέροντας μεγάλα κέρδη στις φαρμακοβιομηχανίες.

Με βάση το DSM οι περισσότερες παρεκκλίνουσες ανθρώπινες συμπεριφορές χαρακτηρίζονται ως διαταραχές. Για παράδειγμα, ένα παιδί που δεν προσέχει όσο πρέπει στο σχολείο ίσως έχει «σύνδρομο ελλειμματικής προσοχής» που αντιμετωπίζεται με Ritalin. Ένας άνθρωπος που βιώνει μελαγχολία μετά την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου έχει κατάθλιψη και πρέπει να το αντιμετωπίσει παίρνοντας φάρμακα. Κάποιος που παίρνει ναρκωτικά και έχει διαταραχές στη διάθεση του έχει «διπολική διαταραχή» και πρέπει να παίρνει φάρμακα εφ’ όρου ζωής. Κάπως έτσι λειτουργεί ο διαγνωστικός πληθωρισμός και το ερώτημα που εγείρεται είναι πώς ορίζεται τελικά ο ψυχικά φυσιολογικός;

Στα λεξικά η λέξη φυσιολογικός μπορεί μέσα στο εννοιολογικό περιβάλλον που βρίσκεται να σημαίνει: κανονικός, ορθός, τυπικός, τετριμμένος, συνήθης, μέσος. Ταυτολογίες που δεν δίνουν όμως μια συγκεκριμένη περιγραφή του τι είναι φυσιολογικό. Για να μάθουμε τι είναι φυσιολογικό πρέπει να γνωρίζουμε τι είναι το μη φυσιολογικό και εδώ έχουμε ένα κλασικό παράδειγμα «κυκλικού ορισμού»: κάθε όρος ορίζεται αποκλειστικά ως αντίθετος ενός άλλου και τελικά κανένας από αυτούς δεν ορίζεται πραγματικά. Στον κόσμο της ψυχιατρικής αυτόν ακριβώς το σκοπό εξυπηρετεί το DMS: να ορίσει το ψυχικά μη φυσιολογικό.

Ιστορίες ανθρώπων που διαγνώστηκαν εσφαλμένα και ταλαιπωρήθηκαν άδικα. Ιστορίες ανθρώπων που έχουν όντως πρόβλημα και δεν λαμβάνουν τη σωστή φαρμακευτική περίθαλψη. Φάρμακα που προσφέρουν ελάχιστα και επιβαρύνουν έναν οργανισμό με αρκετές παρενέργειες. Ψυχίατροι που έκαναν βιαστικές διαγνώσεις. Φαρμακοβιομηχανίες που εκμεταλλεύτηκαν τα χαλαρά διαγνωστικά κριτήρια του DSM βγάζοντας τεράστια κέρδη. Το 7% των Αμερικανών είναι σήμερα εθισμένο σε κάποιο νόμιμο ψυχοτροπικό φάρμακο. Κάθε χρόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες συνταγογραφούνται 300 εκατομμύρια συνταγές για ψυχιατρικά φάρμακα. Τα ψυχοφάρμακα σήμερα είναι η κυριότερη πηγή εσόδων για τις φαρμακευτικές εταιρείες. Το 2011, κέρδισαν περισσότερα από 18 δισεκατομμύρια δολάρια από τα αντιψυχωσικά, 11 δισεκατομμύρια δολάρια από τα αντικαταθλιπτικά και σχεδόν 8 δισεκατομμύρια δολάρια από τα φάρμακα για την διαταραχή ελλειμματικής προσοχής σε μια αγορά που συνεχώς διογκώνεται.

Στις μέρες μας το DMS-5 έχει πάρει τη θέση των προκάτοχών του έχοντας τρεις φιλοδοξίες: η ψυχιατρική διάγνωση να βασίζεται με κάποιον τρόπο στα συναρπαστικά ευρήματα της νευροεπιστήμης, να διευρύνει τα σύνορα της κλινικής ψυχιατρικής με στόχο την έγκυρη ταυτοποίηση της ασθένειας και να γίνει η ψυχιατρική διάγνωση πιο ακριβής μέσω της ποσοτικοποίησης των διαταραχών. Το επιτυγχάνει όμως; Και ποιο είναι το μέλλον της ψυχιατρικής διάγνωσης;

Ο Allen Frances M.D. είναι καθηγητής στο τμήμα Ψυχιατρικής και Επιστημών της Συμπεριφοράς στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Ντιούκ στη Βόρεια Καρολίνα των ΗΠΑ. Σήμερα δημοσιοποιεί σε όλα τα έγκριτα Μέσα (Times, Wired, The New York Times, Washington Post, The L.A. Times, Economist, ABC News, PBC’S NewsHour κ.α.). Το βιβλίο αυτό είναι μια κραυγή αγωνίας του συγγραφέα για το μέλλον της ψυχιατρικής ο οποίος τεκμηριώνει τους φόβους του για το μέλλον της ανθρωπότητας. Υπέρμαχος της ομοιόστασης, αυτής της εξαιρετικής ικανότητας του εγκεφάλου να τείνει προς την ισορροπία και την κανονικότητα, στοχεύει στο να ευαισθητοποιήσει και να αφυπνίσει ανθρώπους που εργάζονται στο χώρο της ψυχιατρικής, της ψυχολογίας, κοινωνικούς λειτουργούς και άλλες συγγενείς ειδικότητες, αλλά και ανθρώπους που πάσχουν από ψυχικές διαταραχές ή έχουν γενικότερες κοινωνικές ευαισθησίες. Ένα βιβλίο επιστημονικά τεκμηριωμένο με πλούσια βιβλιογραφία.

Πηγή: www.oanagnostis.gr

 

Apr 032014
 

inegsee egxeiridio

Η Ένωση Φορέων ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ, ΙΝΕ ΓΣΕΕ, ΙΝΕΜΥ ΕΣΕΕ, ΙΕΚΕΜ ΤΕΕ ΑΕ, ΚΕΚ ΓΣΕΒΕΕ, ΚΕΚ ΙΝΕ ΓΣΕΕ, ΚΑΕΛΕ ΕΣΕΕ, στο πλαίσιο του Ε.Π. «ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ 2007-2013»

υλοποιεί τη Δράση

«Πρόγραμμα κατάρτισης/επανακατάρτισης για αυτοαπασχολούμενους και εργαζόμενους σε επιχειρήσεις σε όλους τους κλάδους της οικονομίας με στόχο την βελτίωση της ανταγωνιστικότητάς τους»

Στο πλαίσιο αυτής της δράσης, η Αλεξάνδρα Βασιλείου ανέλαβε τη συγγραφή εκπαιδευτικού υλικού για τη θεματική «Διαχείριση Συγκρούσεων στον Εργασιακό Χώρο».

 Με ένα κλικ εδώ, μπορείς να δεις το εγχειρίδιο σε αρχείο pdf

Στη σελίδα του ΙΝΕ/ΓΣΕΕ στο facebook, μπορείς να βρεις συνδέσμους για όλα τα εγχειρίδια εκπαιδευόμενων του προγράμματος.

Εισαγωγή στο εγχειρίδιο 

Αν δεν σου αρέσει κάτι, άλλαξέ το.
Αν δεν μπορείς να το αλλάξεις, άλλαξε τη στάση σου
Maya Angelou (συγγραφέας / ποιήτρια)

Στην Ελλάδα της κρίσης, δοκιμάζονται οι ανθρώπινες σχέσεις. Σε προσωπικό, διαπροσωπικό και κοινωνικό επίπεδο. Η οικονομική κρίση γρήγορα επεκτάθηκε και έγινε κοινωνική, πολιτική, περιβαλλοντική και προσωπική. Το μέγεθος και ο ρυθμός των αλλαγών στην καθημερινότητά μας δημιουργεί εντάσεις και βάζει σε δοκιμασία τις ανθρώπινες σχέσεις στον προσωπικό, εργασιακό και κοινωνικό χώρο. Το εγχειρίδιο αυτό διαπραγματεύεται την ικανότητα διαχείρισης συγκρούσεων. Παρά το ότι το εκπαιδευτικό υλικό δίνει έμφαση στις συγκρούσεις στον εργασιακό χώρο, οι δεξιότητες που αναπτύσσονται σε αυτό είναι απαραίτητες σε κάθε ανθρώπινη σχέση.

Πόσες φορές, άλλωστε, δεν έχουμε βρεθεί να αντιμετωπίζουμε την ίδια σύγκρουση με διαφορετικούς ανθρώπους γύρω μας; Είναι σαν να υπάρχουν κάποια θέματα ή συμπεριφορές που εμφανίζονται στη ζωή μας επαναλαμβανόμενα. Οι συγκρούσεις στην καθημερινή ζωή μας δίνουν την ευκαιρία να γνωρίσουμε τον εαυτό μας και τον κόσμο καλύτερα. Να ανακαλύψουμε ανεξερεύνητες πλευρές του εαυτού μας καθώς και τους τρόπους με τους οποίους επικοινωνούμε.

Το εγχειρίδιο εξερευνά τις συγκρούσεις στις ανθρώπινες σχέσεις και τις δεξιότητες που χρειάζεται να αναπτύξει κάποιος για να μπορεί να τις διαχειριστεί. Ερευνά την προσωπική στάση απέναντι στις συγκρούσεις και τρόπους βελτίωσης της επικοινωνίας και των αντιδράσεών μας. Διαπραγματεύεται την ισχύ και τη μετατόπιση από παιχνίδια εξουσίας σε συνεργατική δύναμη. Προτείνει τρόπους αλλαγής στην προσωπική στάση απέναντι στις συγκρούσεις που βοηθούν στην επίλυση, όπου αυτό είναι επιθυμητό ή αναγκαίο. Ολοκληρώνεται με ένα μοντέλο χαρτογράφησης μιας σύγκρουσης το οποίο μπορεί να βοηθήσει την ανάδυση εναλλακτικών λύσεων και επιλογών.

Ο χώρος εργασίας είναι ένας ανθρώπινος χώρος όπου δεν επιλέγουμε πάντα τους ανθρώπους με τους οποίους θα συνεργαστούμε και με τους οποίους καλούμαστε να παράγουμε κοινό έργο. Η διαφορετικότητα σε αντιλήψεις, τρόπους και συμπεριφορές δημιουργεί πολλές φορές το έδαφος για αντιπαραθέσεις και συγκρούσεις. Οι παραπάνω δεξιότητες αποτελούν σημαντικό στοιχείο για την ικανότητα του κάθε ατόμου να ανταποκριθεί στο απαιτητικό περιβάλλον που δημιουργεί αυτή η διαφορετικότητα.

Το εγχειρίδιο αυτό απευθύνεται στην ανάγκη ανάπτυξης δεξιοτήτων επίλυσης συγκρούσεων αλλά προϋποθέτει ένα βασικό στοιχείο: το ενδιαφέρον για τη σχέση. Αυτό μπορεί να είναι προσωπικό ενδιαφέρον, να προέρχεται από την εκτίμηση στον άλλο άνθρωπο και την επιθυμία ανεύρεσης δημιουργικών λύσεων, μπορεί να προέρχεται και από την παραδοχή της αναγκαστικής συνύπαρξης στον εργασιακό χώρο και την ανάγκη εξεύρεσης λύσεων που θα την καθιστούν πιο ανθρώπινη και αποτελεσματική. Ένα ελάχιστο ενδιαφέρον, όμως, για τη σχέση παραμένει αναγκαία συνθήκη για την αξιοποίηση αυτών των δεξιοτήτων.

Θεωρητική προσέγγιση του εγχειριδίου

Το εγχειρίδιο αυτό αποτελεί συνοδευτικό εκπαιδευτικό υλικό για το πρόγραμμα κατάρτισης «Ικανότητα Διαχείρισης Συγκρούσεων στο Χώρο Εργασίας». Η κάθε απόπειρα ανάπτυξης καινούργιων δεξιοτήτων στις ανθρώπινες σχέσεις απαιτεί χρόνο και εξάσκηση. Δεν είναι κάτι που επιτυγχάνεται με την ανάγνωση μόνο ενός εγχειριδίου.

Το εγχειρίδιο έχει σκοπό την οργανωμένη παρουσίαση των δεξιοτήτων που απαιτούνται για τη βελτίωση της διαχείρισης συγκρούσεων και την παροχή τρόπων εμβάθυνσης σε αυτή τη νέα γνώση. Αφορά δεξιότητες ανάλυσης των κινήτρων μας και της σύγκρουσης, δεξιότητες που αναπτύσσουν μια πιο θετική στάση απέναντι στη σύγκρουση και δεξιότητες που βοηθούν στη συναλλαγή με τους άλλους ανθρώπους.

Η αναζήτηση τρόπων για την επίλυση συγκρούσεων μας αναγκάζει να εξετάσουμε με προσοχή και να αναθεωρήσουμε πολλά πράγματα που συνήθως θεωρούμε δεδομένα και αυτονόητα: την εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας, την αντίληψή μας για τον κόσμο και τους άλλους ανθρώπους, τις πεποιθήσεις μας για τις ανθρώπινες σχέσεις. Αυτή η αναθεώρηση είναι πολλές φορές επίπονη και αποσταθεροποιητική. Χρειάζεται υπομονή και καλοσύνη απέναντι στον εαυτό μας και στους άλλους. Αυτό αποτελεί πρόκληση όταν γίνεται μέσα σε συνθήκες σύγκρουσης όπου η ένταση εύκολα θολώνει τις προθέσεις της κάθε πλευράς.

Υπάρχουν πολλά μοντέλα επίλυσης συγκρούσεων διαθέσιμα. Αυτό το εγχειρίδιο βασίζεται θεωρητικά σε δυο μοντέλα. Το πρώτο είναι το Process Work , το οποίο αναπτύχθηκε από τον Arnold Mindell (ιδρυτή της προσέγγισης) και τους συνεργάτες του παγκοσμίως. Τα εργαλεία του Process Work αξιοποιούνται από το 1991 στα διεθνή σεμινάρια Worldwork (‘Δουλειά με τον Κόσμο: Επίλυση Συγκρούσεων και Διεργασία Ομάδας’), αλλά και στη δουλειά με άτομα, σχέσεις, ομάδες και κοινότητες.

Από το Process Work, το εγχειρίδιο αξιοποιεί τα εργαλεία προσωπικής επίγνωσης που βοηθούν την επίλυση συγκρούσεων, προσθέτοντας διαστάσεις λιγότερο ορατές. Τα εργαλεία αυτά παραπέμπουν στην προσωπική εμπειρία του καθενός και στην εμβάθυνση σε αυτήν. Το Process Work βασίζεται στη θεώρηση της ανθρώπινης εμπειρίας σε τρεις ταυτόχρονες διαστάσεις. Ό,τι συμβαίνει την κάθε στιγμή αποτελεί μια εσωτερική εμπειρία, έναν εσωτερικό διάλογο ανάμεσα σε διαφορετικές φωνές / πλευρές που αναζητά χώρο για να εκφραστεί. Ταυτόχρονα, αποτελεί μια διαπραγμάτευση σε διαπροσωπικό επίπεδο, έναν διάλογο ανάμεσα σε διαφορετικούς ανθρώπους με διαφορετικές εμπειρίες και αντιλήψεις της πραγματικότητας. Τέλος, σε ένα τρίτο επίπεδο, κάθε τι που συμβαίνει είναι και μέρος ενός συνεχιζόμενου διαλόγου ανάμεσα σε κοινωνικούς ρόλους.

Όλοι έχουμε μια ταυτότητα, έναν τρόπο αντίληψης του εαυτού μας, που οργανώνει και τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο. Πολλές φορές, εμπειρίες ή στοιχεία που αποκλείουμε από τη συνειδητή ταυτότητά μας, που τα περιθωριοποιούμε ή τα κατακρίνουμε, έχουν ένα νόημα το οποίο χρειάζεται να αναγνωρίσουμε και να επανεντάξουμε στη ζωή μας με διαφορετικούς όρους. Η εμφάνιση μια σύγκρουσης στο διαπροσωπικό ή κοινωνικό επίπεδο είναι μια ευκαιρία επίγνωσης και σε αυτή τη διάσταση της προσωπικής μας εμπειρίας. Η ένταξη αυτής της διάστασης στην επίλυση συγκρούσεων δημιουργεί χώρο για ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων στον τρόπο με τον οποίο σχετιζόμαστε με άλλους ανθρώπους.

Το Process Work αξιοποιεί αυτά τα εργαλεία προσωπικής επίγνωσης για τη δουλειά σε ατομικό επίπεδο, δουλειά με σχέσεις και με την κοινότητα. Διαπραγματεύεται την επικοινωνία και τις ανθρώπινες σχέσεις, τη σύνδεση ανάμεσα στους ανθρώπους και τις κοινότητες και το κοινό υπόστρωμα στην ανθρώπινη εμπειρία. Η ανάπτυξη αυτών των δεξιοτήτων απαιτεί χρόνο και διάθεση για προσωπική εξερεύνηση.

Η προσωπική δουλειά σε αυτό το επίπεδο αναδεικνύει νοήματα, αλλά δεν βγάζει πάντα γραμμικά αποτελέσματα, ούτε γενικά συμπεράσματα (σωστό/λάθος). Μας βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα και να δώσουμε νόημα στις προσωπικές μας εμπειρίες.

Το δεύτερο μοντέλο στο οποίο βασίζεται το εγχειρίδιο είναι του Conflict Resolution Network της Αυστραλίας. Από το Conflict Resolution Network, το εγχειρίδιο αξιοποιεί εργαλεία ανάπτυξης δεξιοτήτων απαραίτητων στην επίλυση συγκρούσεων και δεξιοτήτων χαρτογράφησης μιας σύγκρουσης. Το Conflict Resolution Network παρουσιάζει έναν πιο γραμμικό μοντέλο επίλυσης συγκρούσεων που είναι ιδιαίτερα χρήσιμο στη σταδιακή ανάπτυξη δεξιοτήτων. Διαπραγματεύεται, με πολύ ξεκάθαρο τρόπο, τη στάση που υιοθετεί κάποιος απέναντι στη σύγκρουση και τρόπους μετατόπισης σε μια προσέγγιση κερδίζω/κερδίζεις. Προσφέρει εργαλεία για την αναγνώριση της προσωπικής δύναμης και την αξιοποίησή της για τη δημιουργία βιώσιμων λύσεων. Αναγνωρίζει τη σημαντικότητα και το ρόλο των συναισθημάτων στη σύγκρουση και προσφέρει εργαλεία για τη διαχείριση και αξιοποίησή τους. Τέλος, χαρτογραφεί τη σύγκρουση αναγνωρίζοντας τις ανάγκες, έγνοιες και ανησυχίες όλων των πλευρών.

Κλείνοντας, να τονίσουμε ότι η ανάπτυξη όλων των παραπάνω δεξιοτήτων απαιτεί υπομονή και επιμονή. Υπάρχει ένας αστικός μύθος που αναφέρεται σε σχέση με το Carnegie Hall, φημισμένο χώρο συναυλιών κλασσικής μουσικής της Νέας Υόρκης. Φήμες λένε ότι κάποτε, στην 5η Λεωφόρο της Νέας Υόρκης, ένας περαστικός σταμάτησε τον διεθνούς αναγνώρισης βιολονίστα Jascha Heifetz και τον ρώτησε «μπορείτε να μου πείτε πώς μπορώ να φτάσω στο Carnegie Hall;» «Ναι», απάντησε ο Heifetz, «με εξάσκηση, εξάσκηση, εξάσκηση!» Η εκπαίδευση στις δεξιότητες που προτείνει το εγχειρίδιο δεν ολοκληρώνεται με το τέλος της ανάγνωσής του. Το εγχειρίδιο προσφέρει ερεθίσματα και προβληματισμό. Από εκεί και πέρα, ο καθένας και η καθεμιά μας αποφασίζει το σωστό χρόνο και τρόπο αξιοποίησης αυτών των ερεθισμάτων.

Mar 042014
 

migration_new_0

Με αφορμή την έκδοση «Η μετανάστευση στην Ελλάδα – Έντεκα μύθοι και περισσότερες αλήθειες» που κυκλοφόρησε τον Ιανουάριο από το Παράρτημα Ελλάδας του Ιδρύματος Ρόζα Λούξεμπουργκ, οργανώνεται την Πέμπτη 6 Μαρτίου στις 18:30 εκδήλωση με τους συγγραφείς, Βασίλη Παπαστεργίου και Ελένη Τάκου, οι οποίοι θα παρουσιάσουν το βιβλιαράκι αυτό και θα συζητήσουν με τον δημοσιογράφο Νίκο Ξυδάκη για τα ακανθώδη και περίπλοκα προβλήματα του μεταναστευτικού ζητήματος στην Ελλάδα.

Θα ακολουθήσει συζήτηση με το κοινό.

Η εκδήλωση θα γίνει στο αμφιθέατρο του Ινστιτούτου Γκαίτε, Ομήρου 14-16, Αθήνα και θα μεταδοθεί σε live-streaming στην ιστοσελίδα του Ιδρύματος και στο ενημερωτικό portal rednotebook.gr.

Jan 272014
 

piso sto dasos

Το σ/κ που μας πέρασε ήμουν με ομάδα εκπαιδευτικών στην Ελληνική Εταιρία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού. Με περίμενε ένα δώρο από τη συντοπίτισσα μου, την Αντιόπη Φραντζή, διευθύντρια του 70ου Δημοτικού Σχολείου. Το καινούργιο της βιβλίο… ένα βιβλίο για μικρούς κινηματίες ;-)

Ο Ίωνας αγαπά και θαυμάζει τα ζώα, γι’ αυτό και είναι φανατικός επισκέπτης του Πάρκου των Ζώων. Όμως τι θα κάνει τώρα που τα ζώα του εμπιστεύονται το μεγάλο τους μυστικό; Τι τρόπο θα βρει να βοηθήσει τους φίλους του που τον έχουν ανάγκη; Θα συμμετάσχει στην επιτροπή αγώνα για την απελευθέρωση τους; Τι σχέδιο θα καταστρώσουν; Μια ιστορία για το δικαίωμα στην ελευθερία, για το δικαίωμα των ζώων να ζουν και να απολαμβάνουν το φυσικό τους περιβάλλον, για την αξία της αλληλεγγύης και της ομαδικότητας.

Πίσω στο δάσος
Αντιόπη Φραντζή
εικονογράφηση: Γιώργος Καραχρήστος
Εκδόσεις Πατάκη, 2013

UPDATE (28/01/14):

… πάνω που ποστάραμε για το βιβλίο της Αντιόπης, ήρθε κι αυτό το εμαιλ:

Θέλουμε να μπει τέλος στην αιχμαλωσία άγριων ζώων σε ζωολογικούς κήπους!

Με την πεποίθηση ότι η άγρια ζωή είναι κομμάτι της ζωής μας υπερασπιζόμαστε το δικαίωμα της προστασίας και διατήρησης της άγριας ζωής στο φυσικό της βιότοπο, ενάντια σε οποιαδήποτε ανθρώπινη συμπεριφορά εκμετάλλευσης και αιχμαλωσίας των άγριων ζώων στους ζωολογικούς κήπους.

Απευθύνουμε δημόσια έκκληση στη Διεύθυνση του Ζωολογικού Κήπου Θεσσαλονίκης για τη μεταφορά των αρκούδων και των λύκων του Ζωολογικού Κήπου Θεσσαλονίκης στις εγκαταστάσεις του Περιβαλλοντικού Κέντρου του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ.

Προς: Ζωολογικό Κήπο Θεσσαλονίκης

Με αφορμή το θάνατο του Μίσα, ενός αρκούδου o οποίος γεννήθηκε αιχμάλωτος σε ζωολογικό κήπο και δεν γνώρισε ποτέ την ελευθερία της ζωής στη φύση, ο ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ δηλώνει άλλη μια φορά την αντίθεσή του στην πρακτική της διαβίωσης και αναπαραγωγής άγριων ζώων σε αιχμαλωσία.

Με την πεποίθηση ότι η άγρια ζωή είναι κομμάτι της ζωής μας υπερασπιζόμαστε το δικαίωμα της προστασίας και διατήρησης της άγριας ζωής στο φυσικό της βιότοπο, ενάντια σε οποιαδήποτε ανθρώπινη συμπεριφορά εκμετάλλευσης των άγριων ζώων και αντιπροτείνουμε το καθεστώς διαβίωσης σε ημιελεύθερο περιβάλλον για άγρια ζώα που δεν μπορούν να επιστρέψουν στο φυσικό τους χώρο διαβίωσης.

Ζητάμε:

1) να μπει τέλος στην αιχμαλωσία άγριων ζώων σε ζωολογικούς κήπους που λειτουργούν εκτός νομοθετικού πλαισίου

2) τη μεταφορά των αρκούδων και των λύκων του Ζωολογικού Κήπου Θεσσαλονίκης στις εγκαταστάσεις του Περιβαλλοντικού Κέντρου του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ.

Πρόκειται για ένα αίτημα που ο ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ υποβάλλει στο Δήμο Θεσσαλονίκης από το 1995 και εξής.

Ένα κλικ εδώ, για να υπογράψεις ηλεκτρονικά…

Jan 162014
 

rl

Πηγή: rosalux.gr

Η μετανάστευση στην Ελλάδα:  έντεκα μύθοι και περισσότερες αλήθειες
Συγγραφείς: Βασίλης Παπαστεργίου, Ελένη Τάκου

Εδώ και είκοσι τουλάχιστον χρόνια, το μεταναστευτικό αποτελεί ζήτημα το οποίο με διαφορετικές μορφές επανέρχεται μονίμως, καταλαμβάνοντας κεντρική θέση στη δημόσια συζήτηση. Στη συζήτηση αυτή επικρατούν συνήθως στρεβλές αντιλήψεις και συσκοτίζονται τα πραγματικά δεδομένα, καθώς η μετανάστευση συνιστά αντικείμενο πολιτικής χρήσης και μιντιακής εκμετάλλευσης. Με ευθύνη των κυρίαρχων μέσων μαζικής ενημέρωσης και χάρη στη συστηματική παρέμβαση της Ακροδεξιάς, δημιουργούνται κοινωνικοί μύθοι, ενίοτε και καταστάσεις «ηθικού πανικού», πράγμα που καθιστά ολοένα και πιο δύσκολη την κατανόηση της πολυπλοκότητας του φαινομένου και, φυσικά, τη νηφάλια αντιμετώπισή του.

Το βιβλιαράκι αυτό έχει διπλό στόχο. Πρώτον, να αποδομήσει με τεκμηριωμένα στοιχεία τους ποικίλους κοινωνικούς μύθους που αφορούν τη μετανάστευση, συμβάλλοντας σε μια ολοκληρωμένη και πολύπλευρη αντίληψη του μεταναστευτικού. Δεύτερον, μέσω της αποδόμησης αυτής,να προτείνει μια ρεαλιστική αλλά και δίκαιη μεταναστευτική πολιτική, δηλαδή μια πραγματικά αριστερή πολιτική. Μια πολιτική που, εκκινώντας από τα δεδομένα τα οποία αντιμετωπίζει σήμερα η ελληνική κοινωνία, συνδυάζει τον καλώς νοούμενο ρεαλισμό με τον σεβασμό των δικαιωμάτων του ανθρώπου.

Διαλέξαμε, λοιπόν, έντεκα από τους πιο διαδεδομένους μύθους σχετικά με τη μετανάστευση στην Ελλάδα. Αξιοποιώντας στοιχεία και μελέτες, δείχνουμε ποια είναι η πραγματικότητα σε κάθε θέμα, ενώ στο τέλος περιγράφουμε, σε αδρές γραμμές, βασικά σημεία μιας δίκαιης και ρεαλιστικής πολιτικής για τη μετανάστευση.

 Ένα κλικ εδώ, για να δεις το βιβλίο σε αρχείο pdf…

Jan 042014
 

κμ

Πηγή: enet.gr

«Αν ενωθούν τα ρυάκια αντίστασης, θα γίνουν ποτάμι»

Ολοι αυτοί, που ξαφνικά, λόγω της κρίσης, βουλιάζουν στη φτώχεια και στη στέρηση, που στρέφονται στην κόλαση των ουσιών «για να ξεφύγουν», αισθάνονται ταπεινωμένοι .

της Σταυρούλας Παπασπύρου

Η συλλογική ενοχή του τύπου «μαζί τα φάγαμε» δεν είναι παρά ένα επιπλέον όπλο του συστήματος για να μας παραλύσει. Εμείς όμως δεν θα βγούμε από την κρίση εις βάρος της ψυχικής μας υγείας! * §Μέσα από τις σχέσεις με ανθρώπους που κουβαλάνε τεράστιο ψυχικό πόνο, μέσα από την προσπάθειά σου να τους βοηθήσεις, γίνεσαι καλύτερος. Εκείνοι σου δίνουν το κουράγιο για να συνεχίσεις να πορεύεσαι με το κεφάλι ψηλά»

Πόσα γνωρίζουμε για την ντροπή; Τι συνέπειες μπορεί να έχει αυτό το δυσβάσταχτο κράμα τύψεων κι ενοχών αν φτάσει να διαποτίζει μια ολόκληρη κοινωνία; Γιατί κάποιοι παραλύουν από ντροπή κι άλλοι δεν ντρέπονται καθόλου; Και πώς γίνεται ένα τέτοιο ψυχικό απόστημα, από τη μια να μας αποξενώνει κι από την άλλη να διατρανώνει την ανάγκη μας ν’ ανήκουμε σε μια ομάδα; Οι απαντήσεις δίνονται στο νέο βιβλίο της Κατερίνας Μάτσα «Ταπείνωση και ντροπή – Γυναίκες τοξικομανείς» (εκδ. «Αγρα»), που, μολονότι επικεντρώνεται στο πρόβλημα της γυναικείας τοξικομανίας, αφορά τους πάντες.

Μπολιασμένο, όπως και τα προηγούμενα, με κλινική εμπειρία δεκαετιών και σπαρμένο με ιστορίες εξαρτημένων γυναικών ενταγμένων στα θεραπευτικά προγράμματα της μονάδας 18 ΑΝΩ, το δοκίμιό της εξερευνά το συναίσθημα της ντροπής υπό το φως της σημερινής συγκυρίας, όπου στρατιές ανθρώπων βιώνουν την κρίση σαν μια τραυματική κατάσταση διαρκείας και βυθίζονται όλο και περισσότερο στο περιθώριο.

«Ολοι αυτοί», γράφει η γνωστή ψυχίατρος, «που ξαφνικά, λόγω της κρίσης, χάνουν τη δουλειά τους, το σπίτι τους, που βουλιάζουν στη φτώχεια και στη στέρηση, που δεν έχουν πρόσβαση στη δημόσιο σύστημα υγείας, που ως μετανάστες γίνονται αποδέκτες της πιο ωμής βίας από τα ναζιστικά τάγματα εφόδου, που μπαίνουν στην ουρά για το συσσίτιο της φιλανθρωπίας, που ψάχνουν στα σκουπίδια για κάτι φαγώσιμο, που στρέφονται στην κόλαση των ουσιών “για να ξεφύγουν”, αισθάνονται ταπεινωμένοι, χωρίς αξιοπρέπεια και ντρέπονται γι’ αυτό».

Κάπως έτσι, όμως, οπλίζεται και το χέρι της εξουσίας, «για να κρατά τους καταφρονεμένους ανήμπορους και αδρανείς». Και αυτό ακριβώς επιχειρεί ν’ ανατρέψει η ίδια με τα δικά της όπλα, πεπεισμένη ώς το μεδούλι πως «η χειραφέτηση από τις ουσίες είναι εφικτή στο βαθμό που αγωνίζεται κανείς και για την κοινωνική χειραφέτηση».

Με αφορμή το «Ταπείνωση και ντροπή» έγινε κι η συνάντησή μας, στα γραφεία τού 18 ΑΝΩ στη Βουρνάζου, όπου εδρεύει το Τμήμα Διατροφικών Διαταραχών και Ιντερνετ. Οση ώρα κράτησε το ραντεβού μας, η Κατερίνα Μάτσα δέχτηκε κάμποσα τηλεφωνήματα – για δουλειά. Σ’ ένα απ’ αυτά την ενημερώνουν για το αίτημα ενός χρήστη να μεταφερθεί από τις φυλακές της Λάρισας στη μονάδα επανένταξης που λειτουργεί στον Ελαιώνα, και με το που κλείνει η γραμμή, σχολιάζει με απογοήτευση: «Υπάρχουν πολλά παιδιά σαν κι αυτόν, αλλά οι δικαστές εμφανίζονται αμείλικτοι! Ακόμα κι όταν ο νόμος προβλέπει ότι δεν πρέπει να διακόπτεται η θεραπεία απεξάρτησής τους, εκείνοι επιμένουν να τα στέλνουν στη φυλακή…».

Σ’ ένα άλλο τηλεφώνημα γίνεται λόγος για έναν νεαρό αλκοολικό που δεν είναι σίγουρο ότι θέλει πραγματικά να μπει σε πρόγραμμα. Καταλαβαίνω πως η Μάτσα έχει ήδη έρθει σ’ επαφή με την αρραβωνιαστικιά του για να το διευρευνήσει και πως τώρα μιλάει με το θεραπευτή στον οποίο ο νεαρός έχει παραπεμφθεί. Είναι φανερό πως και για τις δύο περιπτώσεις τρέφει προσωπικό ενδιαφέρον. Ετσι γίνεται πάντα; «Φυσικά. Η θεραπεία στηρίζεται στην προσωπική σχέση. Πώς αλλιώς θα πάρει το μήνυμα ο θεραπευόμενος ότι είναι αποδεκτός; Αν όμως πειστεί πως ο θεραπευτής νοιάζεται για το καλό του, αναπτύσσει μαζί του μια σχέση εμπιστοσύνης και αμοιβαιότητας».

– Μια ζωή ακούω πως το 18 ΑΝΩ κινδυνεύει. Συνοπτικά, πώς έχει η κατάσταση σήμερα;

«Σήμερα η απειλή είναι μεγαλύτερη. Διοικητικά ανήκει στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής, το οποίο, βάσει συμφωνιών μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ενωσης και του υπουργείου Υγείας, το 2015 θα κλείσει. Κανείς δεν μας έχει πει ώς τώρα τι θ’ απογίνει η μονάδα. Μας διαβεβαιώνουν ότι δεν κινδυνεύει, αλλά, σύμφωνα με πληροφορίες από τον διευθυντή της περιφέρειας, το προσωπικό της δεν εξαιρείται από τα μέτρα περί διαθεσιμότητας – όπως άλλωστε και εκείνη στο Δαφνί. Αυτό θα έχει συνέπεια να κλείσουν διάφορα τμήματα. Ηδη δουλεύουμε στα όρια ασφαλείας. Μιλάμε για μια μονάδα με 33 δομές στην Περιφέρεια Αττικής».

– Εν τω μεταξύ οι ανάγκες έχουν θεριέψει…

«Εννοείται. Η κρίση αυξάνει γενικά τις εξαρτήσεις, δημιουργώντας και νέες – από το Διαδίκτυο, τον τζόγο, τις διατροφικές διαταραχές. Οσο δε διευρύνεται η διάδοσή τους τόσο χαμηλότερες είναι οι ηλικίες των εξαρτημένων. Αυτή την εποχή, το ναρκωτικό που θερίζει είναι η σίσα. Καταναλώνεται όχι μόνο με ηρωίνη, αλλά με ό,τι μπορείς να φανταστείς. Εδώ, υπάρχει ο κίνδυνος να πεθάνει κανείς κι αφού σταματήσει τη χρήση, καθώς τα ζωτικά του όργανα έχουν ήδη καταστραφεί. Αυτοί οι θάνατοι, όμως, δεν καταγράφονται πουθενά».

– Πρόσφατα ο Γιώργος Παπανδρέου επανήλθε στο ζήτημα της νομιμοποίησης του χασίς. Συμφωνείτε;

«Μου φάνηκε εντελώς άκαιρη η τοποθέτησή του. Σίγουρα το χασίς δεν ταυτίζεται με την ηρωίνη, αλλά σε μια εποχή που οι νέοι παίρνουν ό,τι βρουν μπροστά τους για να μη βιώνουν την κρίση με τόση οδύνη, άλλο μήνυμα θα έπρεπε να εκπέμπεται. Το μήνυμα που χρειαζόμαστε σήμερα είναι υπέρ της συλλογικότητας και της αγωνιστικότητας!».

– Πώς σχετίζεται η ντροπή με το πρόβλημα των ναρκωτικών;

«Για δύο πράγματα δεν μιλούν τα εξαρτημένα παιδιά. Για το πένθος που δεν έχουν κάνει, θέμα που διαπραγματευόταν το προηγούμενο βιβλίο μου, και για την ντροπή. Αν η ντροπή δεν γίνει αντικείμενο επεξεργασίας στη θεραπεία, μπορεί να εμποδίσει τον άνθρωπο να λειτουργήσει έτσι ώστε να πάρει ικανοποίηση από τη ζωή. Τα παγωμένα συναισθήματα στέκονται εμπόδιο στην επανένταξη στην κοινωνία, ενώ συχνά οδηγούν τους απεξαρτημένους στην υποτροπή.

Οι ρίζες της ντροπής εντοπίζονται πάντα σε κάποιον ψυχικό τραυματισμό. Η ντροπή που τυλίγει ένα παιδί δαχτυλοδεικτούμενο, επειδή είναι πια εξαρτημένο από τις ουσίες, έρχεται να προστεθεί σε προηγούμενα στρώματα ντροπής που έχουν συσσωρευτεί.

Στο βιβλίο υπάρχουν συμπυκνωμένες πολλών ετών εμπειρίες. Κι αν στέκομαι στις γυναίκες τοξικομανείς κυρίως, είναι επειδή στον ανδροκρατούμενο κόσμο μας η ντροπή βασανίζει πιο έντονα το φύλο τους. Υφίστανται πολλές διακρίσεις και αδικίες μέσα στην οικογένεια, όπως και βία από πατέρα και αδελφό…».

– Απ’ ό,τι φαίνεται, πάντως, έναυσμα για τη συγγραφή του βιβλίου υπήρξε η δημόσια διαπόμπευση των οροθετικών γυναικών επί υπουργίας Λοβέρδου, την άνοιξη του ’12.

«Ετσι είναι. Είχε ξεσπάσει τότε μεγάλος θόρυβος. Με το που είδαμε να δημοσιοποιούνται τα προσωπικά δεδομένα 27 οροθετικών, εκδιδόμενων και τοξικομανών γυναικών, συναντηθήκαμε όλοι οι υπεύθυνοι των θεραπευτικών προγραμμάτων και στείλαμε έγγραφο στον εισαγγελέα, ενημερώνοντάς τον ότι εμείς τις δεχόμαστε πάραυτα. Δεν εισακουστήκαμε. Κάποιες όμως τις άφησαν να έρθουν από τη φυλακή, αργότερα, κι ένα από τα κορίτσια ήρθε στο 18 ΑΝΩ για να ξεκινήσει θεραπεία. Πόσο ντρεπόταν που δεν είχε αντιταχθεί στη διαπόμπευση! Τις είχαν μαζέψει όλες στη ΓΑΔΑ, τις είχαν ξυλοφορτώσει και τις είχαν αναγκάσει να υπογράψουν ότι γνώριζαν πως ήταν φορείς του AIDS. Η ψυχική οδύνη αυτής της κοπέλας με συγκλόνισε. Θεώρησα επιτακτικό να ξαναμπεί το θέμα της ντροπής στην ημερήσια διάταξη, ως ζήτημα άμεσης προτεραιότητας».

– Η φτώχεια, λέτε σ’ ένα σημείο, δεν είναι ντροπή εξ ορισμού. Γίνεται όμως όταν οι συνθήκες ζωής είναι εξαιρετικά υποβαθμισμένες, όταν η κοινωνία εξευτελίζει τους φτωχούς. Οταν είναι πολλοί εκείνοι που φτωχαίνουν, δεν επιμερίζεται κάπως αυτό το συναίσθημα;

«Επιμερίζεται εφ’ όσον πολλοί μαζί αγωνίζονται ενάντια στην ντροπή που νιώθουν. Γι’ αυτό επιμένω πως πρέπει να ενισχυθούν τα δίκτυα αλληλεγγύης και αυτοοργάνωσης. Η εξατομίκευση δυναμώνει την ντροπή και οδηγεί τους ανθρώπους στην παθητικότητα και την παραίτηση. Η συλλογική ενοχή του τύπου “μαζί τα φάγαμε” δεν είναι παρά ένα επιπλέον όπλο του συστήματος για να μας παραλύσει. Εμείς όμως δεν θα βγούμε από την κρίση εις βάρος της ψυχικής μας υγείας και της επιβίωσης! Τα περί εθνικής μας κατάθλιψης, δεν τα συμμερίζομαι. Πιστεύω πως πρόκειται για κατασκευή. Απλώς τα ρυάκια αντίστασης δεν έχουν ενωθεί ακόμη σ’ ένα ποτάμι που θα τους παρασύρει».

– Ορισμένοι, έχοντας πάψει να καθρεφτίζονται στο βλέμμα των άλλων, δεν νιώθουν ίχνος ντροπής. Ανάμεσα στα παραδείγματα που δίνετε, συναντάμε τους διεστραμμένους, αλλά και αυτούς που πάσχουν από βαριά μελαγχολία, τους αστέγους που έχουν εγκαταλείψει εντελώς τη σωματική τους υγιεινή. Οι πολιτικοί μας ντρέπονται;

«Οι πολιτικοί μας δεν έχουν καμία ηθική συνείδηση. Μας εμπαίζουν και το ξέρουν. Είναι αναίσχυντοι και κυνικοί. Εχουν υιοθετήσει έναν ρόλο: να πειθαρχούν στις εντολές των από πάνω και να τις εκτελούν χωρίς καμιά ενοχή για την καταστροφή ενός ολόκληρου λαού. Θα ‘θελα όμως να θυμίσω και τις περιπτώσεις των κομμουνιστών που υποβλήθηκαν σε φοβερά βασανιστήρια και όχι μόνο δεν ένιωθαν ντροπή απέναντι στους βασανιστές τους, αλλά αντίθετα ένιωθαν απίστευτη περιφρόνηση γι’ αυτούς. Οταν ο αξιακός σου κώδικας διαφέρει, δεν ταπεινώνεσαι και αυτό σού δίνει δύναμη. Ο μεγάλος εχθρός, το ξαναλέω, είναι η εξατομίκευση. Και αυτήν καλλιεργεί η κυρίαρχη ιδεολογία».

– Σ’ ένα από τα κεφάλαια του βιβλίου σας αναφέρεστε στο φαύλο κύκλο της ανατροφοδότησης μίσους και ντροπής. Αυτός ο φαύλος κύκλος δεν οδηγεί και σε φαινόμενα όπως της Χρυσής Αυγής;

«Η Χρυσή Αυγή καλλιεργεί το μίσος προς οποιονδήποτε διαφέρει από τον “κανονικό” μέσο άνθρωπο, όπως τον αντιλαμβάνεται η ίδια. Ομως το μίσος παραλύει τον άνθρωπο. Τον γεμίζει φόβο και τον κάνει να ντρέπεται για το φόβο του. Το θέμα είναι να ξεπεράσει κανείς το φόβο του, να μη μένει μόνος και να μιλάει γι’αυτό που τον φοβίζει. Ομως η κρίση σε κάνει να νιώθεις πολύ μόνος και πολύ απελπισμένος και είναι εύκολο να πεις πως φταίει ο ξένος για τη δική σου άθλια κατάσταση. Αυτό πρέπει να σπάσει».

– Κάποιοι επιφανείς συνάδελφοί σας αποσυνδέουν τις αυξανόμενες αυτοκτονίες από την κρίση. Εσείς τι λέτε;

«Το να αρνείσαι πως αυτά τα δύο δεν έχουν σχέση, αποτελεί ιδεολογική θέση με την οποία διαφωνώ. Υπάρχει πάντα ένα ποσοστό στις αυτοκτονίες που δεν οφείλεται σε ψυχική διαταραχή αλλά στις κοινωνικές συνθήκες κι έχει αποδειχτεί επιστημονικά ότι σε περιόδους κρίσης οι αυτοκτονίες πολλαπλασιάζονται. Σύμφωνα με τον Στάκλερ από το Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, όταν αυξάνεται η ανεργία κατά 3% οι αυτοκτονίες αυξάνονται κατά 4,5%. Κάποιοι όμως συνάδελφοί μου βγαίνουν στα κυρίαρχα ΜΜΕ και καθησυχάζουν τον κόσμο ώστε να μην κινητοποιηθεί».

– Η απόσταση ανάμεσα στην ντροπή και την εξέγερση είναι μεγάλη;

«Εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Από την ιδεολογία των ανθρώπων, από το τι όραμα τους εμπνέει, από το κατά πόσο μένει ο καθένας στη γωνία του… Κοινωνική έκρηξη, πάντως, θα γίνει, δεν υπάρχει περίπτωση να μη γίνει. Το ερώτημα είναι αν η προοπτική της θα ‘ναι επαναστατική ή απλώς μεσοβέζικη, απογοητεύοντας έτσι τους ανθρώπους ακόμα περισσότερο. Σε γενικές γραμμές είμαι αισιόδοξη. Τα πράγματα θ’ αλλάξουν ριζικά!».

Συνταξιούχος από τον περασμένο Ιανουάριο, η Κατερίνα Μάτσα όχι μόνο δεν έχει αποκοπεί από το 18 ΑΝΩ, αλλά δουλεύει εθελοντικά και στο Κοινωνικό Ιατρείο που λειτουργεί στα Πατήσια. «Αυτές οι συλλογικότητες», λέει, «όπου καταργείται η εμπορευματοποίηση της ιατρικής πράξης, δεν έχουν ανάγκη από κομματική ομπρέλα, ασπίδα τους είναι ο κινηματικός χαρακτήρας τους. Για να προστατευτούν, χρειάζεται να διασυνδεθούν μεταξύ τους και ως κίνημα, όχι ως κόμμα, να βάλουν φραγμούς στο σύστημα. Φυσικά, εξαιρώ τα κοινωνικά ιατρεία που στήνονται με ΕΣΠΑ. Δεν μπορεί να χαρακτηρίζονται έτσι μονάδες που υλοποιούν προγράμματα για να πάρουν χρήματα. Στα κινηματικά κοινωνικά ιατρεία η προσφορά είναι δωρεάν».

Κοιτάζοντας αναδρομικά τα σαράντα χρόνια της επαγγελματικής διαδρομής της, αναγνωρίζει πως πήρε «πάρα πολλά»: «Μέσα από τις σχέσεις με ανθρώπους που κουβαλάνε τεράστιο ψυχικό πόνο, μέσα από την προσπάθειά σου να τους βοηθήσεις, γίνεσαι καλύτερος. Εκείνοι σου δίνουν το κουράγιο για να συνεχίσεις να πορεύεσαι με το κεφάλι ψηλά. Το ίδιο έχω να πω και για την πολιτική και συνδικαλιστική μου δράση. Ως τροτσκίστρια, με εμπνέει η διαρκής επανάσταση σε όλα τα επίπεδα. Ιδιος είναι και ο αγώνας για τη ζωή, τη χειραφέτηση και την αξιοπρέπεια. Ως ψυχίατρος δίνω τη μάχη για να χειραφετηθούν οι άνθρωποι από τις ουσίες, από τα κάθε είδους δεσμά. Αλλά αυτή η χειραφέτηση είναι εφικτή στο βαθμό που αγωνίζεται κανείς και για την κοινωνική χειραφέτηση».

Dec 162013
 

td

Oι εκδόσεις ΑΓΡΑ σας προσκαλούν στην παρουσίαση του βιβλίου της Κατερίνας Μάτσα

Ταπείνωση και Ντροπή – Γυναίκες Τοξικομανείς

Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί στο Αμφιθέατρο του Δημοτικού Ραδιοφωνικού Σταθμού «ΑΘΗΝΑ 9.84» (στο ισόγειο του κτιρίου) στην Τεχνόπολη στο Γκάζι

την Τετάρτη 18 Δεκεμβρίου 2013, στις 20.00.

Ομιλητές:

Αθηνά Αθανασίου, αν. καθηγήτρια Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Πάντειο Παν/μιο
Αμαλία Ατσαλάκη, κλινική ψυχολόγος, ψυχοθεραπεύτρια
Σταύρος Κεβόπουλος, ψυχολόγος επ. υπεύθυνος κοινωνικής επανένταξης, 18ΑΝΩ
Σάββας Μιχαήλ, συγγραφέας

Oct 292013
 

0004277_195

Ο φίλος και συνάδελφος Πέτρος Πολυχρόνης, διευθυντής του Α.Κ.Μ.Α, μίλησε στην παρουσίαση του βιβλίου «Πως θα ζήσω με το διαδίκτυο;» του Μιχάλη Βαφόπουλου. Αξίζει να ακούσεις τους προβληματισμούς του.

 


“Πώς θα ζήσω με το διαδίκτυο; ” Π. Πολυχρόνης από mvaf

Aug 312012
 

Πηγή: Δίκτυο Δράσης Κοινωνικών Λειτουργών

Το Δίκτυο Δράσης Κοινωνικών Λειτουργών με μεγάλη ικανοποίηση ενημερώνει πως εκδόθηκε το πρώτο βιβλίο ριζοσπαστικής κοινωνικής εργασίας στα ελληνικά. Ο τίτλος του βιβλίου που εκδόθηκε απο τις εκδόσεις ΙΩΝ είναι “Κοινωνική Εργασία για την Κοινωνική Δικαιοσύνη” με επιμελητή έκδοσης τον Βασίλη Ιωακειμίδη. Μέλη του Δικτύο μας συνέβαλλαν καθοριστικά στην ολοκλήρωση του συγκεκριμένου εκδοτικού εγχειρήματος, εκτιμώνας πως ένα μεγάλο μέρος της προσπάθειάς για την ενίσχυση και ανάδειξη των ριζοσπαστικών πρακτικών στην κοινωνική εργασία, οφείλει να εστιάζει και στην παραγωγή θεωρίας και έρευνας.

Έπειτα από άδεια του εκδότη είμαστε στην ευχάριστη θέση να δημοσιεύσουμε την εισαγωγή και το καταληκτικό κεφάλαιο του συλλογικού αυτού τόμου. Μπορείτε να “κατεβάσετε” τα συγκεκριμένα κεφάλαιο κάνοντας κλίκ στον σύνδεσμο ‘Εισαγωγή-Επίλογος’

Το βιβλίο μπορεί να παραγγελθεί απο την ιστοσελίδα των εκδόσεων ΙΩΝ.

Περιγραφή περιεχομένων

Στο νέο αυτό συλλογικό τόμο και για πρώτη φορά στην ελληνική βιβλιογραφία, γίνεται μια συστηματική προσπάθεια ανάδειξης της πολιτικής και ριζοσπαστικής πρακτικής μέσα στο πλαίσιο της κοινωνικής εργασίας. Οι συγγραφείς κρίνουν, επαναξιολογούν και αποδομούν τα παραδοσιακά μοντέλα κοινωνικής εργασίας και τον τρόπο που αυτά εφαρμόστηκαν στην Ελλάδα. Μέσα από μια σειρά ερευνητικών, θεωρητικών και εμπειρικών αναλύσεων αναζητούνται νέα μοντέλα θεωρίας και δράσης με έμφαση στην επανασύνδεση της κοινωνικής εργασίας με την κοινωνία και την απαίτηση της κοινωνικής δικαιοσύνης.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ:

Εισαγωγή: “Τρείς προκλήσεις και μια Ελπίδα”. Βασίλης Ιωακειμίδης

Ενότητα Α: Κριτικές προσεγγίσεις στην ανάπτυξη της κοινωνικής εργασίας στην Ελλάδα και διεθνώς

1. Η “σκοτεινή πλευρά” της κοινωνικής εργασίας στην Ελλάδα. Μια κριτική αποτίμηση της πρώιμης ιστορίας του επαγγέλματος (1945-1967). Βασίλης Ιωακειμίδης

2. Διεθνής Κοινωνική Εργασία και νεοφιλελευθερισμός. Michael Lavalette

3. Η επαγγελματική ζωή των κοινωνικών λειτουργών στις κοινωνικές υπηρεσίες του δημόσιου τομέα στην Κρήτη. Υπερβολικές εργασιακές απαιτήσεις-περιορισμένη επαγγελματική ανάπτυξη, μικρή υποστήριξη. Ελένη Παπαδάκη

4. Προστασία από την επισφάλεια, ή επισφάλεια στην προστασία;

Αποκέντρωση και εργασιακες σχέσεις στις κοινωνικές υπηρεσίες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην εποχή της κρίσης. Γιώργος Μπιθυμήτρης

5. Η μετάλλαξη της κοινωνικής εργασίας. Το Βρετανικό μοντέλο. Chris Jones

Ενότητα Β: Από τη Θεωρία στην Πράξη της κριτικής και ριζοσπαστικής κοινωνικής εργασίας

6. Ανάπτυξη Αντιρατσιστικών προσεγγίσεων στην εκπαίδευση Κοινωνικής Εργασίας. Μια κριτική διερεύνηση του Βρετανικού μοντέλου. Laura Penketh

7. Κοινωνική δράση και κοινωνική εργασία στην κοινότητα με μετανάστες/πρόσφυγες: Η περίπτωση της Πάτρας ως ένα εναλλακτικό μοντέλο δράσης. Δήμητρα-Δώρα Τελώνη

8. Κάποιοι κριτικοί φεμινιστικοί προβληματισμοί περί πορνείας. Πενταράκη Μαρία και Σιακαβέλλα Ελένη

9. Ένα πλαίσιο δράσης για την καταπολέμηση των διακρίσεων βάσει σεξουαλικού προσανατολισμού και έκφρασης φύλου. Δήμητρα Γιάννου

10. Η κοινωνική έρευνα ως μέθοδος προώθησης της ριζοσπαστικής κοινωνικής εργασίας: Έρευνα δράσης για ποιους; Στέφανος Σπανέας

Ενότητα Γ: Αναπτύσσοντας κοινωνική εργασία για την κοινωνική δικαιοσύνη

11. Βιώνοντας και αναβιώνοντας την ηθική της κοινωνικής εργασίας: Η πρόκληση του ηθικού ακτιβισμού. Δήμητρα Γιάννου

12. “Μια άλλη κοινωνική εργασία είναι εφικτή!” Επανακτώντας την ριζοσπαστική παράδοση. Iain Ferguson

13. Αντί επιλόγου, Κοινωνική εργασία για την Κοινωνική δικαιοσύνη. Βασίλης Ιωακειμίδης

Δ. Παράρτημα: “ΚΕΑ”, Κοινωνική Εργασία της Αντίστασης: Ένα κάλεσμα για τον επαναπροσδιορισμό της κοινωνικής εργασίας στην Ελλάδα

—-

(υ.γ. στατιστικό στοιχείο της ημέρας: αυτό είναι το χιλιοστό ποστάρισμα του blog του processwork.gr!)

Jul 242012
 

Αλίκη Παππά- Χωρίς τίτλο

Κρίση και «μολυσματικά σώματα»

της Αθηνάς Αθανασίου

Καθώς η κρίση μετατρέπεται σε εθνο-νεοφιλελεύθερο αφήγημα, το σώμα αναδεικνύεται σε δίαυλο παραγωγής μιας θυσιαστικής συναίνεσης γύρω από την πολιτική του χρέους· μιας συναίνεσης που συγκαλύπτει τις διαδικασίες άνισης και άδικης κατανομής της οφειλής, του ρίσκου και της κοινωνικής δυσπραγίας· μιας θυσιαστικής συναίνεσης που παράγει τα θύματά της. Η κρίση απαιτεί μια πολιτική επένδυση στο σώμα· και μάλιστα το σώμα του ηθικού πανικού, το μεταμελημένο σώμα του χρέους που αναμορφώνεται και μεταρρυθμίζεται προκειμένου να μετατρέψει τη ντροπή σε υπερηφάνεια.

Στον θεραπευτικό πραγματισμό της κρίσης, το πολιτικό σώμα αναπαρίσταται ως αδύναμο, ασθενές: ένα σώμα που χρειάζεται επειγόντως ορθοπαιδικά μέτρα, ενίοτε και γύψο, προκειμένου να ορθοποδήσει και να μην κινδυνεύει πια από τα πάθη του, ή από το πολιτικό πάθος των «επικίνδυνων τάξεων» (σύμφωνα με τη ρητορική των συντηρητικών του 19ου αιώνα). Ο νεοφιλελευθερισμός, ως εξαίρεση, συναρθρώνεται με τη νεοφιλελεύθερη παραγωγή εξαιρέσεων, δηλαδή με πρακτικές αποκλεισμού από τις νόρμες των νεοφιλελεύθερων υπολογισμών. Μέσω βιοπολιτικών αφηγημάτων και τεχνολογιών, που παράγουν και χειραγωγούν ξένα σώματα και επισφαλείς ζωές, οι κάθε λογής «ξένοι» και «ξένες» υποστασιοποιούνται, αποκηρύσσονται, αποφεύγονται, ή εντοπίζονται, πειθαρχούνται, ελέγχονται και «μπαίνουν στη θέση» τους.

Η επιχείρηση «σοκ και δέος» της εθνικής σωτηρίας επιτελείται μέσω της συντηρητικής αναδίπλωσης στα δήθεν αξιακά θεμέλια, όπως η εθνική οικειότητα και η οικογενειακή θαλπωρή. Το εθνικό κράτος, με τη συνδρομή ιδιωτικών και παρακρατικών φορέων αστυνόμευσης, αποκαθίσταται ως εθνο-πατριαρχικός μηχανισμός επιτήρησης συνόρων και ρουτινοποίησης αποκλεισμών. Έτσι, η κρίση γίνεται εφαλτήριο για μια πολιτική χάραξης συνόρων που αφορούν, ταυτόχρονα και αδιάρρηκτα, το έθνος, το φύλο, τη γλώσσα, την ταξική και οικονομική θέση. Οι πολιτικο-οικονομικές συνθήκες επιβολής και επιμερισμού της επισφάλειας συνυφαίνονται τόσο με την ξενοφοβία, την ισλαμοφοβία, τον αντισημιτισμό και κάθε είδους ρατσισμό, όσο και με το σεξισμό και την ομοφοβία. Είναι χαρακτηριστική η δήλωση Λοβέρδου ότι η αδήλωτη πορνεία είναι μείζον πρόβλημα για την ελληνική οικογένεια, καθώς η μετάδοση γίνεται «από την παράνομη μετανάστρια στον Έλληνα πελάτη, στην ελληνική οικογένεια» (Ελευθεροτυπία, Παρασκευή 16 Δεκεμβρίου 2011).

Ακολούθησε το γνωστό κυνήγι μαγισσών, παραμονές της «κρίσιμης για τη σωτηρία της χώρας» εκλογικής αναμέτρησης (6.5.2012): η δημόσια διαπόμπευση των οροθετικών εκδιδόμενων γυναικών μέσω της δημοσίευσης των φωτογραφιών και της δημοσιοποίησης των απόρρητων ιατρικών στοιχείων τους, με το πρόσχημα της ανάγκης για ενημέρωση και προστασία των πελατών που πληρώνουν για να κάνουν σεξ χωρίς προφύλαξη. Αυτή η λογική της «ενημέρωσης» και «προστασίας» θα επέτρεπε άραγε και τη δημοσιοποίηση των αντίστοιχων στοιχείων των πελατών που εξετάστηκαν και διαγνώστηκαν ως οροθετικοί, έτσι ώστε να ενημερωθούν οι σύζυγοι και οι σύντροφοί τους; Εκτός αν η απειλή και η ευθύνη για την προστασία της δημόσιας υγείας συναρτώνται με το φύλο, την κοινωνική θέση και την εθνικότητα. Ή, εκτός αν το κράτος κάνει επίδειξη δύναμης (και ρατσισμού) πάνω σε αυτές που η κοινωνική και φυσική θανάτωσή τους δεν (του) κοστίζει τίποτα. Σύμφωνα με τη λογική του Υπουργού Υγείας, κίνδυνο για τη δημόσια υγεία συνιστούν εξ ορισμού οι εκδιδόμενες γυναίκες και όχι οι οροθετικοί «οικογενειάρχες». Από τη ρατσιστική λογική της Πολιτείας απουσιάζει η στοιχειώδης αναγνώριση ότι η ευθύνη για τη μη χρήση προφυλακτικού βαραίνει κυρίως τους πελάτες των οίκων ανοχής, στο βαθμό που η μη χρήση μέσων προφύλαξης τίθεται από τους πελάτες των εκδιδόμενων γυναικών ως όρος για τη συνεύρεσή τους. Απουσιάζει επίσης οποιοδήποτε ίχνος μέριμνας για τις συνθήκες που αναγκάζουν τις ασθενείς να εργάζονται με εξαντλητικά ωράρια εργασίας και μάλιστα κάτω από συνθήκες ακραίας εκμετάλλευσης. Άλλωστε πουτάνες είναι, ξένες, φορείς, ανώνυμα παράσιτα – καλά να πάθουν!

Δεν εκπληρώθηκε, βέβαια, ακριβώς το σενάριο του κρατικού ρατσισμού, σύμφωνα με το οποίο η ελληνική οικογένεια κινδυνεύει από τις «αδήλωτες πόρνες»-«παράνομες μετανάστριες». Η ελληνική υπηκοότητα των περισσότερων οροθετικών εκδιδόμενων γυναικών που συλλήφθηκαν και διαπομπεύτηκαν παρέμεινε ασήμαντη λεπτομέρεια της σαρωτικής επιχείρησης καθαρότητας και ακεραιότητας του εθνικού κορμού. Και στην περίπτωση των Ελληνίδων οροθετικών ίσχυσε απολύτως άλλωστε η δυναμική της φυλετικοποίησης: η μετατροπή της «άλλης» σε μιαρό «ξένο σώμα», που απειλεί τις προδιαγραφές του «κοινού καλού» και τη φαντασίωση της εθνοφυλετικής καθαρότητας. Τα σώματα των οροθετικών γυναικών έγιναν ο γνώμονας με βάση τον οποίο τα σώματα των όποιων παρείσακτων και αποκλινόντων ξένων κατασκευάζονται ως επικίνδυνα και απειλητικά για τις έμφυλες και φυλετικές προϋποθέσεις που ορίζουν και υποστασιοποιούν «την ίδια τη ζωή». Με τη συνδρομή των υγειονομικών υπηρεσιών του κράτους, το ζωντανό θέαμα της παραδειγματικής διαπόμπευσης εγγυάται την «προστασία» του πολίτη-πελάτη. (Το γένος του άρθρου εδώ αποκτά ιδιαίτερο βάρος, όπως και η συναίρεση «πολίτη» και «πελάτη», που συνιστά άλλωστε τον ακρογωνιαίο λίθο της νεοφιλελεύθερης βιοπολιτικής).

Ο υγειονομικός διαχωρισμός, ανάμεσα σ’ αυτούς που πρέπει να προστατευτούν και σ’ αυτές που πρέπει να αποβληθούν, αποτυπώθηκε και στη σκηνή της ανάκρισης, όπου οι κατηγορούμενες φορούσαν χειρουργικές μάσκες, ενώ οι αστυνομικοί, όπως και η δικαστική υπάλληλος που δακτυλογραφούσε, φορούσαν ιατρικά γάντια. Μέσω του πειθαρχικού ιατρικού λόγου, χαράσσεται μια διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στο πολιτικό σώμα που χρήζει προστασίας και στα γυμνά ξένα σώματα που την απειλούν. Η παγκόσμια νεοφιλελεύθερη βιοπολιτική εντατικοποιεί και πολλαπλασιάζει τις συνθήκες που παράγουν ασθένεια λόγω φτώχιας, οικονομικής επισφάλειας, εκτοπισμού και έλλειψης ασφάλισης, την ίδια στιγμή που η υγεία εγκαθιδρύεται ακόμη πιο επίμονα ως «αναγκαία και ικανή συνθήκη» αναγνώρισης της πολιτικής υποκειμενικότητας με όρους ανταγωνιστικότητας και βελτιστοποίησης.

Όπως έδειξε ο ηθικός πανικός για τα μολυσματικά, γυναικεία ξένα σώματα που «μολύνουν την ελληνική οικογένεια», η «αστάθεια» και η «κρίση» επενεργούν στερεωτικά και σταθεροποιητικά στις σχέσεις εξουσίας που αφορούν τις αλληλένδετες έμφυλες, εθνικές και φυλετικές νόρμες. Μέσα από τις σύγχρονες «μετα-εθνικές» ροές κεφαλαίου αλλά και μεταναστευτικού «ανθρώπινου κεφαλαίου», αναδύονται νέες και σύνθετες μορφές εμφυλοποίησης του οίκου, της πατρίδας και του ανήκειν· αναδύονται νέες περιστάσεις παραγωγής ή ενεργοποίησης μιας κοινωνικής ομοιόστασης: μιας ασφαλούς και αρραγούς ισορροπίας του «συνόλου» με γνώμονα τη βιοπολιτική του φύλου, της φυλής, της εθνότητας, της κοινωνικής τάξης και του παραγωγικού πληθυσμού.

Το καθεστώς της κρίσης συνιστά κατεξοχήν πεδίο εμπέδωσης μιας νέας εθνικοφροσύνης. Στα σύγχρονα συμφραζόμενα του νεοφιλελευθερισμού, οι διαχωριστικές γραμμές που περιγράφουν τα όρια του πολιτικού σώματος βαθαίνουν και φυσικοποιούνται ακόμη περισσότερο, καθώς η «κρίση» γίνεται πρόσφορο έδαφος για την ανάδυση και νομιμοποίηση καθεστώτων νόμου και τάξης, με γνώμονα την εθνική ασφάλεια, την οικογενειακή γαλήνη και την έμφυλη πειθαρχία. Η διαχειριστική και τεχνοκρατική λογική του εθνο-νεοφιλελευθερισμού διαπλέκεται με τη μικροπολιτική του ηθικού πανικού που εντείνει την ξενοφοβία, την πατριαρχία και την ομοφοβία. Η ηθική και συμβολική νομιμοποίηση της ακροδεξιάς και των αντι-μεταναστευτικών κομμάτων είναι χαρακτηριστική όψη αυτής της αστυνομευμένης τάξης που θεμελιώνεται στην αναζωογονημένη ρουτίνα της εθνικής αρρενωπότητας. Αυτή άλλωστε η νόρμα της εθνικής και πολεμικής αρρενωπότητας ως θεματοφύλακα της εθνοφυλετικής καθαρότητας κατέχει κεντρική θέση στο λόγο και τις πρακτικές της νεοναζιστικής «Χρυσής Αυγής». […]

Στα ποικίλα, διακριτά αλλά αλληλένδετα επίπεδα της διαχείρισης του δημόσιου χώρου, της μισθωτής και άμισθης εργασίας, της ιθαγένειας, της ιδιότητας του πολίτη και της εθνικής ασφάλειας, η επισφάλεια αναδύεται πλέον ως καθοριστική αρχή συγκρότησης υποκειμένων ως «ξένων σωμάτων». Στο πλαίσιο ενός νεοφιλελεύθερου κοινωνικού δαρβινισμού, που παραλύει τη δημοκρατία, επιστρατεύει τη στρατηγική του φόβου, καταστρέφει ολοκληρωτικά το κράτος πρόνοιας και επιχειρεί να υποδουλώσει την εργασία, ευρέα στρώματα της κοινωνίας εκ-τοπίζονται και εν-τοπίζονται ως «ξένα σώματα», εγκλείονται και αποκλείονται, ακινητοποιούνται και μετακινούνται, ορίζονται και εξορίζονται, ταξινομούνται και παραλείπονται. Μετατρέπονται, έτσι, στο αποκηρυγμένο περιθώριο της τάξης του πολιτικού: ιδεώδεις «άλλοι», ιδεώδη θύματα. Με την έννοια αυτή, η επισφάλεια αναφέρεται σε μια κοινωνική συνθήκη παραγωγής υποκειμένων ως ξένων, ενδεών, περιττών, ασύμβατων και αβίωτων, με γνώμονα έμφυλες, σεξουαλικές, φυλετικές, ταξικές, εθνικές και εθνοτικές νόρμες που ορίζουν ποιες μορφές ζωής λογίζονται ως κοινωνικά βιώσιμες και αξιοβίωτες.

Προδημοσίευση από το βιβλίο Η Κρίση ως «Κατάσταση Έκτακτης Ανάγκης»: Κριτικές και Αντιστάσεις, που κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Σαββάλας

Η Αθηνά Αθανασίου διδάσκει Κοινωνική Ανθρωπολογία και Θεωρίες του Φύλου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο

πηγή: Αναγνώσεις